قربانی, سکینه, مرتضایی, سید جواد. (1397). بررسی انتقادی تطبیقی صنعت سجع در بلاغت فارسی و عربی. فنون ادبی, 10(4), 43-66. doi: 10.22108/liar.2019.93948.0
سکینه قربانی; سید جواد مرتضایی. "بررسی انتقادی تطبیقی صنعت سجع در بلاغت فارسی و عربی". فنون ادبی, 10, 4, 1397, 43-66. doi: 10.22108/liar.2019.93948.0
قربانی, سکینه, مرتضایی, سید جواد. (1397). 'بررسی انتقادی تطبیقی صنعت سجع در بلاغت فارسی و عربی', فنون ادبی, 10(4), pp. 43-66. doi: 10.22108/liar.2019.93948.0
قربانی, سکینه, مرتضایی, سید جواد. بررسی انتقادی تطبیقی صنعت سجع در بلاغت فارسی و عربی. فنون ادبی, 1397; 10(4): 43-66. doi: 10.22108/liar.2019.93948.0
بررسی انتقادی تطبیقی صنعت سجع در بلاغت فارسی و عربی
1دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
سجع به‌عنوان یک آرایۀ بدیعی مبتنی بر آرایش لفظی و ظاهری، در اکثر آثار بلاغی عربی و فارسی مطرح شده است. هدف این مقاله این است که با نگاهی انتقادی و تطبیقی، تطور و تحول این صنعت را از دوران نخستین بلاغتنویسی تا روزگار معاصر نشان دهد. بدین منظور، سیر تاریخی این صنعت بر اساس زمان و زبان تألیف آثار بلاغی و بدیعی مطالعه شد. برای درک بهتر و سهولت کار، انواع و اقسام سجع و آرایههای متشکل از آن نظیر ترصیع، موازنه و تسمیط و تجزیه به صورت متفاوتی طبقهبندی و نقد و بررسی شدند. با تطبیق دیدگاههای عربی و فارسی در دورههای مختلف این نتیجه حاصل شد که در مورد اصول و روشهای سجعپردازی در این دو زبان، اختلافهای اندکی وجود دارد. بلاغتنویسان فارسی در کلیّت صنایع بررسیشده، از علمای بلاغی عرب متأثر گشتهاند، اما گاهی نوآوریهایی جزئی در روش و قواعد صنایع ایجاد کردهاند که تکمیلکنندۀ دیدگاههای عربزبانان بوده است. با وجود این، نارساییهایی در تعریف صنعت سجع و اصول و قواعد آن وجود دارد که منجر به انحرافات و خطاهایی در تعریف انواع آن در سطح کلام و در شعر شده است.
Comparative critical study of riming prose in Persian and Arabic Rhetoric
نویسندگان [English]
Sakine Ghorbani1؛ Seyed Javad Mortezaei2
1M. A. Student of Persian Languages and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2Associate Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad,
Mashhad, Iran
چکیده [English]
Abstract Riming prose which is a Figure of speech based on array of words, has been discussed in most rhetorical works of Persian and Arabic. The purpose of this article is the evolution of this figure of speech critically and comparatively from early days of writing rhetoric books to the contemporary time. For this purpose, the historical development of this figure of speech has been investigated based on the time and language of writing these rhetorical works. Different definitions about this figure of speech are presented in these works, some of which have been translated and narrated from previous works. Altogether, equality of end and rhythm of words are the main criterions of riming prose but each of the authors has expressed this equality and harmony in various ways and presented different views on it. In this article, for better understand and ease of work, types of riming prose and related figures of speech to it have been categorized and criticized differently. Riming prose for observance the principles and rules of equality, and its position at the end of the dialects has been divided into parallel, symmetrical and lop- sided types. For this reason, we recall these types main that are located in their main place; at the end of spoken parts and phrases. Riming prose for the length of the rimed prose sentences and the number of these words are divided in the form of Short, medium and long. Given the main position of riming prose, if this figure of speech is used in most of the words of the spoken parts and sentences or in the middle terms of them, some of other forms of figures of speech are created which inlaying, Parallelism and Guaranteed Portmanteau are the most important ones. And if the main types of riming prose are used in the poem or more precisely, in the parts and sections of hemistiches and verses, other figures of speech are created such as tashtir, tasmit, and tajziye. Some of the types that rhetorical scholars and authors have come up with the following of riming prose are completely null and void, and indication of their ignorance and inattention in the historical background of riming prose. They have been added these types with the aim of creation and innovating without any rules and regulations. For this reason, these types have been studied below in vain types. After studying the evolution of the types of riming prose and all figures of speech mentioned and comparing Arabic and Iranian experts' outlooks in different periods, this can be concluded that there are slight differences regarding principles and M. A. Student of Persian Languages and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran ghorbanisakine@gmail.com Associate Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran Received: 13/07/2015 Accepted: 15/03/2016 This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License Literary Arts, 10th Year, No. 25, Winter 2018-2019 10 methods of using riming prose. Persian rhetoricians have been affected by Arabic rhetoricians for the totality of investigated figures and they have created slight innovations in methods and rules of figures of speech. However, there are deficiencies in defining riming prose and its principles and rules which resulted in deviations and errors in defining its types at the level of the word and in the poem.
کلیدواژه‌ها [English]
Riming prose, Arabic Rhetoric, Persian Rhetoric, The Evolution of Figures of speech, Comparative Rhetoric
مراجع
منابع
ابنمنقذ، اسامةبن مرشد (1380ه/ 1960م). البدیع فی نقدالشعر، محققان أحمد بدوی و حامد عبدالمجید و ابراهیم مصطفی، قاهره: مکتبة و مطبعة مصطفی البابیالحلبی و أولاده بمصر، محمود نصّار الحلبی و شرکاه.
ابناثیر، نصراللهبن محمد (1358ه/ 1939ق). المثلالسائر فی ادبالکاتب، مصحح محمد محیالدین عبدالحمید، ج1، القاهره: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفیالبابیالحلبی و اولاده.
أبومحمد زکیالدین عبدالعظیمبن عبدالواحدبن ظافرالمصری (ابیالاصبع مصری) (1368َ). بدیعالقرآن، ترجمه سیدعلی میرلوحی، مشهد: چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). تحریرالتحبیر فی صناعةالشعر والنثر و بیان إعجازالقرآن، تقدیم و تحقیق حنفی محمد شرف، القاهره: المجلسالأعلی للشئونالاسلامیة.
أبیبکر، تقیالدین (ابنحجةالحموی) (1991). خزانةالأدب و غایةالأرب، شرح عصام شعیتو، بیروت: دارالمکتبة الهلال.
الدمشقی(ابنناظم/ ابنمالک)، أبیعبدالله بدرالدینبن مالک (1422ه/ 2001م). المصباح فیالمعانی والبیان والبدیع، حققالکتاب و قدّم له بدراسة فی تاریخالبلاغة دکتر عبدالحمید هندوای، بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة. منشورات محمد علی بیضون.
رجایی، محمد خلیل (1353). معالمالبلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
زاهدی، زینالدین جعفر (1377). روش گفتار (علمالبلاغه)، مشهد: چاپخانه دانشگاه مشهد.
27. زملکانی، عبدالواحدبن عبدالکریم (1383ه/ 1964م). التبیان فی علمالبیان (المطلع علی اعجازالقرآن). به تحقیق احمد مطلوب و خدیجةالحدیثی، بغداد: مطبعةالعانی.
الزوبعی، طالب محمد و حلاوی، ناصر (1996م). البلاغةالعربیةالبیان والبدیع، بیروت: دارالنهضةالعربیة.
سکاکی، ابی یعقوب یوسفبن محمدبن علی (2011). مفتاحالعلوم، چ2، به تحقیق عبدالحمید هنداوی، لبنان: دارالکتب العلمیة.
شمیسا، سیروس (1368). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
صادقیان، محمدعلی (1379). زیور سخن در بدیع فارسی، یزد: دانشگاه یزد.
صفوی، کوروش (1380). از زبانشناسی به ادبیات، ج1، تهران: حوزۀ هنری.
صفیالدین الحلّی (1412ه/1992م). شرحالکافیةالبدیعیة فی علومالبلاغة و محاسنالبدیع، چ2، تحقیق دکتر نسیب نشاوی، بیروت: دارالصادر.
35. العسکری، ابی هلال الحسنبن عبداللهبن سهل(2006/1427). الصناعتین الکتابة و الشعر. به تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبة العصریة.
عمری کاتب بلخی (وطواط)، رشیدالدین محمد (1308). حدائقالسحر فی دقایقالشعر، مصحح و مقدمهنویس: عباس اقبال آشتیانی، تهران: کاوه.
فائق ترمدی لکهنوی، غلام محمد (1909). مخزنالفوائد، لاهور: پنجاب یونیورسیتی.
38. فخری اصفهانی، شمسالدین محمدبن فخرالدین (1389). معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی (علم عروض، علم قوافی، علم بدایع‌الصنایع) به تصحیح یحیی کاردگر، بیجا: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
الفراهیدی، أبیعبدالرحمن الخلیلبن احمد (1409ه). العین، جزء اول، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، بیجا: مؤسسة دارالجهرة.
فشارکی، محمد (1379). نقد بدیع، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
فندرسکی، میرزا ابوطالب (1381). رسالۀ بیان بدیع. مقدمه و تصحیح و تحشیه سیده مریم روضاتیان، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی.
قدامةبن جعفر (بیتا). نقدالشعر، تصحیح محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
43. القرشی، عبدالرحیمبنعلیبن شیث (1408ه/ 1988م). معالمالکتابة و مغانمالاصابة. تحقیقه و ضبطه و تعلیق حواشیه محمدحسین شمسالدین، بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة.
44. القیروانی، لأبی علیالحسنبن رشیق (1424/2004). العمدة فی محاسنالشعر و آدابه و نقده، به تحقیق عبدالحمید هندوانی، بیروت: المکتبةالعصریه. الدار النموذجیة - المطبعة العصریه.
کاشفی سبزواری، کمال الدین حسین واعظ (1369). بدایعالافکارفی صنایعالاشعار. ویراسته و گزاردۀ میرجلالالدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
48. مازندرانی، محمد هادیبن محمد صالح (1376). انوارالبلاغه؛ در فنون معانی، بیان و بدیع، به کوشش محمدعلی غلامینژاد، مرکز فرهنگی نشر قبله، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
49. مدنی، السید علی صدرالدین بن مغضوم (1389/ 1969). انوارالربیع فی انواعالبدیع، حققه و ترجم لشعرائه شاکر هادی شکر، الجزءالسادس و الجزءالخامس. نجف اشرف: مطبعة النعمان.
50. مرغینانی، للامام ابیالحسن نصربن حسن (1364). محاسنالکلام او المحاسن فیالنظم والنثر، تحقیق و تقدیم محمد فشارکی، اصفهان: مطبعة پروین اصفهان- فرهنگسرای اصفهان.
ابتدای صفحه