سکینه قربانی؛ سید جواد مرتضایی
چکیده
سجع به‌عنوان یک آرایۀ بدیعی مبتنی بر آرایش لفظی و ظاهری، در اکثر آثار بلاغی عربی و فارسی مطرح شده است. هدف این مقاله این است که با نگاهی انتقادی و تطبیقی، تطور و تحول این صنعت را از دوران نخستین بلاغتنویسی ...
بیشتر
سجع به‌عنوان یک آرایۀ بدیعی مبتنی بر آرایش لفظی و ظاهری، در اکثر آثار بلاغی عربی و فارسی مطرح شده است. هدف این مقاله این است که با نگاهی انتقادی و تطبیقی، تطور و تحول این صنعت را از دوران نخستین بلاغتنویسی تا روزگار معاصر نشان دهد. بدین منظور، سیر تاریخی این صنعت بر اساس زمان و زبان تألیف آثار بلاغی و بدیعی مطالعه شد. برای درک بهتر و سهولت کار، انواع و اقسام سجع و آرایههای متشکل از آن نظیر ترصیع، موازنه و تسمیط و تجزیه به صورت متفاوتی طبقهبندی و نقد و بررسی شدند. با تطبیق دیدگاههای عربی و فارسی در دورههای مختلف این نتیجه حاصل شد که در مورد اصول و روشهای سجعپردازی در این دو زبان، اختلافهای اندکی وجود دارد. بلاغتنویسان فارسی در کلیّت صنایع بررسیشده، از علمای بلاغی عرب متأثر گشتهاند، اما گاهی نوآوریهایی جزئی در روش و قواعد صنایع ایجاد کردهاند که تکمیلکنندۀ دیدگاههای عربزبانان بوده است. با وجود این، نارساییهایی در تعریف صنعت سجع و اصول و قواعد آن وجود دارد که منجر به انحرافات و خطاهایی در تعریف انواع آن در سطح کلام و در شعر شده است.
