شهلا حاج طالبی؛ سید مهدی نوریان؛ قربانعلی ابراهیمی
چکیده
در نظریۀ فرمالیسم وجه شعری براثر عدول از هنجار زبان برای اغراض هنری پدید می‌آید. از مهم‌ترین این شیوه‌ها در زبان خودکار، هنجارگریزی معنایی است که با کاربرد صورت‌های خیالی و ایجاد روابط معنایی بدیع ...
بیشتر
در نظریۀ فرمالیسم وجه شعری براثر عدول از هنجار زبان برای اغراض هنری پدید می‌آید. از مهم‌ترین این شیوه‌ها در زبان خودکار، هنجارگریزی معنایی است که با کاربرد صورت‌های خیالی و ایجاد روابط معنایی بدیع به دست می‌آید. باتوجهبه کاربرد فراوان عناصر خیال در شعر رشید تبریزی، بررسی شیوههای هنجارگریزی معنایی در شعر این شاعر در شناخت اسلوب ادبی شعر قرن یازدهم اهمیت ویژهای دارد. در این جستار دو مثنوی «حسن گلوسوز» و «ساقینامه» ازنظر هنجارگریزیهای معنایی با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. پس از مطالعه و بررسی، نشان داده شد که رشید تبریزی از تنوع گستردهای از عناصر خیالی و روابط معنایی برای عدول از هنجار زبان خودکار و نرمهای زبان ادبی بهره میبرد. در این کار بیش از همه از ترکیبهای اضافۀ تشبیهی و تصاویر همراه با استعارههای کنشی بهره میبرد؛ بنابراین کاربرد تصاویر پویا و ترکیبات بدیع مهم‌ترین خصیصۀ شاعر در هنجارگریزیهای معنایی اوست. همچنین صبغۀ عرفانی شعر او در کاربرد برخی صورت‌های نُرمشکنی او همچون متناقضنمایی و اغراق تأثیرگذار بوده است.
