بهجت فروغی مقدم؛ تقی اجیه
چکیده
اهل معرفت در تدوین آثار خود از قرآن بسیار استفاده کرده و به تناسب موضوع، به‌صورت آشکار و پنهان، آیات، داستانها، واژه‌ها و اصطلاحات آن را به‌منظور استناد و استشهاد و معمولاً با دیدگاهی تأویلی در متن ...
بیشتر
اهل معرفت در تدوین آثار خود از قرآن بسیار استفاده کرده و به تناسب موضوع، به‌صورت آشکار و پنهان، آیات، داستانها، واژه‌ها و اصطلاحات آن را به‌منظور استناد و استشهاد و معمولاً با دیدگاهی تأویلی در متن خود آوردهاند. از میان داستانهای قرآنی، ماجرای خلقت آدم (ع)، نقض نهی او، راندهشدنش از بهشت و توبهکردن او و نقض امر شیطان در سجدهکردن بر آدم، ابوالبشر ازجمله برجستهترین مواردی است که با رویکردی تأویلی در متون تعلیمی عرفانی و ازجمله در شرح التعرف آمده است. مسئلة مطرح در این پژوهش این است که مستملی با چه رویکردی به بخشهای مهم این ماجرا توجه و اشاره کرده و دیدگاه تأویلی وی متناسب با چرخش و جابهجایی کنشگران چگونه است. نتایج بهدستآمده در پاسخ به سؤالات مذکور بهطورکلّی این است که در این اثر هرجا با دیدگاهی تأویلی، کنشگر حقیقی نقض نهی آدم (ع) خداوند است، به مواردی ازقبیل محبت و غیرت الهی اشاره و استناد شده است. در مواردی نیز کنشگری حوادث را آدم (ع) دانسته که با دو دیدگاه مثبت و منفی تفسیر و تبیین شده است. در مسئلة نقض امر شیطان نیز رویکرد نویسنده کاملاً منفی است.
