هاجر میرزایی؛ راضیه حجتی زاده
چکیده
ادب و بی‌ادبی از پدیده‌های زبانی رایجی است که در تعاملات روزمرۀ اجتماعی نمود گسترده‌ای می‌یابد. اگر بتوان سطوح مختلفی ازقبیل: شناختی، هیجانی- ادراکی، زیبایی‌شناختی و رفتاری را در یک تعامل شناسایی ...
بیشتر
ادب و بی‌ادبی از پدیده‌های زبانی رایجی است که در تعاملات روزمرۀ اجتماعی نمود گسترده‌ای می‌یابد. اگر بتوان سطوح مختلفی ازقبیل: شناختی، هیجانی- ادراکی، زیبایی‌شناختی و رفتاری را در یک تعامل شناسایی کرد، ادب و بی‌ادبی کلامی با سطح سوم ارتباط دارد. این رفتار که واجد ویژگی کاربردشناختی است و بر فایده‌مندی کنش در موقعیت دلالت دارد، از شیوه‌های نوین تحلیل زبان متون است که تاکنون در بررسی قصه‌های عامیانه فارسی به آن توجهی نشده است؛ نظر به این مهم، در پژوهش حاضر، انواع بی‌ادبی‌‌کلامی در بخش نخست ابومسلم‌نامه(جنیدنامه) برپایۀ راهبردهای پیشنهادی کالپپر بررسی شد. این نظریه تلفیق الگوی متقدّم و متأخّر او و حاصل نظریۀ «مدیریت ارتباط» اسپنسر-اوتی است. هدف اصلی تبیین جایگاه‌ها و چرایی راهبردها و نشانگرهای زبانی بی‌ادبی درداستان است. به این منظور، تمام جمله‌های جلد نخست ابومسلم‌نامه بررسی و پس از آن، بسامد هر راهبرد، از کل جامعۀ آماری محاسبه و نمونه‌ها تحلیل شد. نتایج پژوهش در حوزۀ راهبردها نشان داد از مجموع پنج راهبرد کالپپر، سه راهبرد بی‌ادبی‌ایجابی، بی‌ادبی‌سلبی و بی‌ادبی‌استهزایی در متن دیده می‌شود. بی‌ادبی‌ایجابیِ مستقیم پرکاربردترین و بی‌ادبی‌استهزایی کم‌کاربردترین است که با ایجاد انواع آیرونی در متن به برجستگی زبانی می‌انجامد. همچنین مؤلفه قدرت، فرادستی و فرودستی شخصیت‌ها تأثیر چندانی در میزان و شیوۀ کنش‌های‌کلامی بی‌ادبانه نداشته است.
