حسن رحمانی؛ قاسم مختاری؛ محمد جرفی؛ ابراهیم اناری بزچلویی؛ محمود شهبازی
چکیده
فن بدیعی اقتباسْ فرایند ستاندن کلام مقدس (کلام الهی/ کلام بزرگان دینی) و کاربست آن در کلام بشری است. این فن مانند بسیاری دیگر از فنون بدیعی به‌سبب سیطرة رویکرد زینت‌انگارانه نسبت‌به علم بدیع، عموماً ...
بیشتر
فن بدیعی اقتباسْ فرایند ستاندن کلام مقدس (کلام الهی/ کلام بزرگان دینی) و کاربست آن در کلام بشری است. این فن مانند بسیاری دیگر از فنون بدیعی به‌سبب سیطرة رویکرد زینت‌انگارانه نسبت‌به علم بدیع، عموماً ابزاری تزیینی تلقی می‌شود و دربارة کارکردهای اساسی آن غفلت شده است. پژوهش حاضر کوشیده است تا با روشی توصیفی ـ تحلیلی، در مقام نظری و نیز در مقام عملی، از این رویکرد فاصله بگیرد. بدین منظور، ازسویی با طرح و بررسی اندیشه‌های بلاغیان دربارة فن اقتباس و ازسوی دیگر با ارائه و تحلیل نمونه‌هایی بلیغ از دو زبان عربی و فارسی کوشش شده است تا کارکرد استدلالی ـ اقناعی این فن برجسته شود؛ به همین سبب براساس یکی از حجت‌های مطرح‌شده در نظریة «احتجاجِ» پرلمان و تیتکا، تحت عنوان حجت «سلطه»، تصویری روشن از اینگونه کارکرد فن اقتباس ارائه خواهد شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که در فرایند فن اقتباس می‌توان آیات قرآن کریم و احادیث و روایات را حجت و دلیلی موثق و معتبر برای تأیید و تقویت ادعای خود دانست و با استفاده از سلطه و نفوذ این متون مقدس اسلامی، مخاطبِ معتقد را به اقناع واداشت. گفتنی است چنین اقتباسی بهترین راه مقابله با فردی است که با تضمین کلام بشری درپی تأیید و تقویت ادعای خود برآمده است. همچنین بهترین راه مقابله با ادعای فردی که به سلطة متون مقدس متمسک شده، تمسک به همین نوع مرجع مقدس است. البته باید در نظر داشت همة اینها تنها زمانی میسر خواهد بود که طرفین فهم مشترکی از متون مقدس داشته باشند؛ در غیر این صورت، این سازوکار احتجاجی راه به جایی نخواهد برد. ارائة الگویی فراگیر از کارکرد استدلالی ـ اقناعی فن اقتباس برای حجت سلطه یکی دیگر از مهم‌ترین دستاوردهای پژوهش حاضر است.
