نگرشی به باروی موسیقی کناری در مثنوی معنوی بر مبنای ترکیبات اشتقاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

یکی از وجوه شیوایی و بلاغت زبان مولوی عنصر ترکیب‌سازی است. پژوهشگران بیشتر به ادراک رموز عرفانی مثنوی توجه کرده و از روساخت و زبان مثنوی اشاره‌وار گذشته‌اند. یکی از فنون مولوی در انعطاف‌بخشی به صورت کلام و باروری موسیقی کناری، به‌کارگیری ترکیب‌های بکر اشتقاقی در جایگاه قافیه است. بیشتر ترکیب‌های برساختة او در مکان قافیه به پیروی از اصل برجسته‌سازی با قاعده‌افزایی‌ها و هنجارگریزی‌های مخصوص است که التذاذ وافر خواننده را از شعرش موجب می‌شود. بر انگیختن توجه مخاطب به صورت کلام یا نگارگری در عرصة سخن‌سرایی، افزودن بر بار موسیقیایی کلام و انباشت جای خالی قافیه از مهم‌ترین انگیزه‌های مولوی از به‌کارگیری این فن است. انواع ترکیبات اشتقاقی که مولوی جهت غنای موسیقی کناری و باروری قوافی شعری در مثنوی نمایانده است ذیل عناوینی چون ترکیبات ونددار، ترکیبات شبه‌ونددار، صفات فاعلی مرکب مرخم، ترکیبات وصفی، ترکیبات مصدری و کلمات پیوندی تحلیل و بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Rhythmic Structure of the End-rhyme of Masnavi According to Derivational Compounds

نویسندگان [English]

  • Parvin Golizadeh 1
  • Qodrat QasemiPoor 2
  • Reza Guruyi 3
1 Associate professor of Persian Language and Lliterature, Shahid Chamran University of Ahvaz., Ahvaz, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz., Ahvaz, Iran
3 M. A. Graduate of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz., Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Abstract
One of Molana’s techniques in Masnavi is the use of new derivatives compounds in the rhyme. The aim of Molana in using of these derivatives compounds in the end-rhyme, is affecting the audience. In this essay derivatives compounds such as: Affixes compounds, pseudo-affixes compounds, and short compound adjectives nominative, adjectival compounds, infinitival words have been analyzed. These derivatives compounds in the end-rhyme of Masnavi, created the literariness of his poem, so that we can say that this technique is result of the poetic genius. Our aim in this essay is studying the music function of derivatives compounds in the end-rhyme of Masnavi.
 
Function of rhythmic compounds in Masnav
1. Affixes compounds: Persian language is an analytical language that affixes with another simple or compound word to create numerous derivatives compounds. In Masnavi we can see well-made and newAffixes compounds in the rhyme of poem that increase the music of copulates.  
2. Pseudo affixes compounds: Another compound that we can see in Masnavi is Pseudo affixes compounds that aesthetic function in Molana poems is very important.
3. Short compound adjectives nominative: these compounds are very widespread in Masnvi, because these compounds are very prolific in Persian language and poetry. The benefit of these compounds, in addition to aesthetic role, is the language economic function of them.  
4.Adjectivalcompounds: these compounds constructed in different forms such as: noun + noun attribute + noun, attribute + attribute.
5. Infinitival compounds: the structure of infinitival compounds is consisting essentially Short compound adjectives nominative that a suffix added to them.
6. Hybrid combinations of words: These compound words are of another type of derivative compounds in Masnavi that they are often used colloquially known as "common components".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masnavi
  • deviational compounds
  • music composition
  • combine construction
  • the stylistic distinction
  1. منابع

    1. احمدنژاد، کامل (1372). فنون ادبی، چ 1، تهران: پایا.  
    2. افراشی، آزیتا (1372). ساخت زبان فارسی، تهران: سمت.
    3. انوری، حسن و دیگران (1389). دستور زبان فارسی2، چ6، تهران: مؤسسة فرهنگی فاطمی.
    4. پورنامداریان، تقی (1380). در سایة آفتاب، تهران: سخن.
    5. زرین‌کوب، عبدالحسین (1367). بحر در کوزه، چ2، تهران: سخن.
    6. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1358). موسیقی شعر، تهران: توس.
    7. ـــــــــــــــــــــــــ (1387). غزلیات شمس تبریزی، چ4، تهران: سخن.
    8. شمیسا، سیروس (1388). کلیات سبک‌‌شناسی، چ3، تهران: میترا.
    9. ــــــــــــــــ (1388). نقدادبی، چ3، تهران: میترا.
    10. ـــــــــــــــ  (1382). سبک‌‌شناسی شعر، چ9، تهران: فردوس.
    11. صفا، ذبیح‌الله (1384). تاریخ ادبیات ایران، ج2، چ7، تهران: فردوس.
    12. صفوی، کوروش (1373). از زبان‌‌شناسی به ادبیات (دورة دوجلدی)، چ1، تهران: چشمه.
    13. فاطمی، سیدحسین (1364). تصویرگری در غزلیات شمس، چ1، تهران: امیرکبیر.
    14. فرشیدورد، خسرو (1386). فرهنگ پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، چ1، تهران: زوار.
    15. ـــــــــــــــــ (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی، چ1، تهران: زوار.
    16. قاسمی‌پور، قدرت (1390). ترکیب‌سازی واژگانی در پنج گنج نظامی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی اصفهان، سال سوم، شمارة دوم، صص117-135.
    17. کشانی، خسرو (1371). اشتقاق پسوندی در زبان فارسی، چ1، تهران: مرکز نشردانشگاهی.
    18. کلباسی، ایران (1387). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، چ3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    19. گلی‌زاده، پروین و دیگران (1392). نقش جناس مرکب و خط در موسیقی کناری مثنوی از منظر سبک‌‌شناسی صورتگرا، فصلنامة سبک‌‌شناسی نظم و نثر فارسی، سال ششم، شمارة سوم صص 387-402.
    20. ماهیار، عباس (1389). عروض فارسی، چ12، تهران: قطره.
    21. محبتی، مهدی (1390). از معنا تا صورت (دورة دوجلدی)، چ2، تهران: سخن.
    22. مولوی، جلال‌الدین (1362). مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الین نیکلسون، چ9، تهران: امیر کبیر.
    23. وحیدیان کامیار، تقی (1381). فرهنگ قافیه در زبان فارسی، چ1، مشهد: دانشگاه فردوسی.
    24. ــــــــــــــــــــ  (1374). وزن و قافیة شعر فارسی، چ4، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.