نمود ایدئولوژی در لایه‌های بلاغی و زبانی شعر آیینی معاصر در سة دهه اخیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

شعر آیینی در دهه های اخیر قلمروهای معنایی، تصویری و ساختاری جدیدی را تجربه کرده است. این گونة شعری به‌منزلة یک متن ایدئولوژیک، ظرفیت تحقیق و بررسی از این حیث را داراست. پیوند معنادار عناصر شعری با یکدیگر را می‌توان با واکاوی در اجزای زبانی و بلاغی شعر یافت. برخی از متون بافتی ایدئولوژیک دارند و آرمان های اجتماعی مذهبی یا فرهنگی گروه خاصی را در خود نهفته دارند. یکی از راه های پی‌بردن به این باورهای و آرمان های جمعی، تحلیل عناصر زبانی و بلاغی شعر برمبنای اعتقادات و نگرش های نویسندگان و شاعران است. این تحقیق که به­ روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه انجام شده است، به این مسئله می اندیشد که ایدئولوژی خاص شعر آیینی را چگونه می توان با کالبدشکافی زبانی و بلاغی ردیابی کرد؟ به تعبیری دیگر کدام گزاره های بلاغی و زبانی بیشتر توانسته اند محمل القای اندیشه و نمایش ایدئولوژی خاصی باشند؟ بررسی ها نشان می دهد از نظرگاه زبانی به ترتیب واژگان نشان ­دار، تأکیدها و تکرارها، وجهیت افعال و بیشترین رابطه را با کلیت متن ایجاد کرده و باعث آفرینش و هدایت حوزة اندیشگانی شعر شده اند. ازحیث بلاغت نیز استعاره و تلمیح به ­شکل معناداری توانسته اند چندین برابر دیگر سازه های بلاغی، مواضع ایدئولوژیکی شاعران را نشان دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Manifestation of Ideology in the Rhetorical and Linguistic Layers of Contemporary Ritual Poetry in the Last Three Decades

نویسندگان [English]

  • Jafar Abbasi 1
  • Morad Ali Vaezi 2
  • Ebrahim Mohammadi 3
1 Ph. D Student of Persian Language and Literature, Birjand University, Birjand, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Birjand University, Birjand, Iran
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
Ritual poetry has experienced new semantic, visual, and structural domains in recent decades. This type of poetry is researchable as an ideological text. The meaningful connection of poetic elements with each other can be found by analyzing the linguistic and rhetorical components of poetry. Some texts have an ideological context and have the social, religious, or cultural ideals of a particular group. One way to understand these collective beliefs and ideals is to analyze the linguistic and rhetorical elements of poetry based on the beliefs and attitudes of writers and poets. Although ritual poetry has been presented in Persian poetry from the very beginning, for about ten centuries or more, it has not had the courage to change and evolve. After the Islamic Revolution, under the influence of Shiite discourse, it gradually became a dominant ideology in contemporary poetry, especially in the last two or three decades due to the provision of political and social contexts on the one hand, and the continuous activities of poetry associations on the otherhand. Ritual poetry has been polished over the centuries through ups and downs and has reached perfection in the field of contemporary literature by creating new horizons. Both in terms of form and content, it has become a place for beautiful and meaningful poems. As we read in the book Rasade Sobh (Kazami, 2009) “the tendency of young Iranian poets to ritual poetry is a good and blessed tendency and even unpredictable extent” (p. 54).
Methodology
This study aimed at introducing modern examples of religious and ritual poetry to explain the relationship between the form and content of poetry through the study of rhetorical and linguistic elements. Therefore, two questions have been posed: 1) Is there a significant relationship between the form and content in the ritual poetry of the last three decades?; 2) Through which linguistic and grammatical features and rhetorical elements have the poets expressed their desired ideology? We tried to divide the dominant ideology of the text of the poem into two categories of language and rhetoric and to analyze the sub-branches of each by mentioning some examples.
 
Results
The results of the present study showed that the linguistic and rhetorical elements in today’s ritual poetry are strongly tied to the ideas of poets. Poets have hidden their religious and scholastic ideology in linguistic layers and syntactic techniques such as marked words, specific linguistic combinations and constructions, type of verbs, omissions, and prepositions. Also, their intellectual worldview has been expressed in rhetorical techniques such as metaphor, illusion, symbol, and exaggeration. Such kinds of technical techniques are tools to convey the ideology of poets.
 
Discussion and Conclusion
The study showed that ritual poetry is one of the texts in which linguistic and rhetorical elements are tied to thought. The language and rhetoric in various forms have  crystallized the ideologies desired by poets. The most manifestation of ideology in the linguistic layer is manifested in signified (marked) words. The high frequency of symbolic and ideological words explicitly indicates the poetic dependence of poets on certain religious beliefs. Linguistic compositions also reveal a certain intellectual world. The type of repetitions and emphasis  in ritual poetry is a diagram of mental commitment to the Shiite belief system. The aspects of grammatical verbs and omissions in most cases adhere to the ideology of the poets. In evaluating the rhetorical level, it was found that metaphors, allusions, and symbols were the most important means of conveying ideology. Metaphors such as the sun, the lamp, and the star all arose from a doctrinal belief and represented the dimension of guidance and enlightenment of the existence of the Infallible Imams (AS). The Qur'an and the Kaaba also introduced the level of knowledge of the Imams (AS) and their metaphorical position showed that they are specific to ritual poetry and such a metaphor cannot be formed in another ideology. Implicit references have also shown the concepts and intellectual foundations of poets by invoking historical propositions from hypertext to text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual poetry
  • Style
  • Poetic elements
  • Ideological Foundations
  1. منابع

    1. احمدی، عباس (1380). پابرهنه وسط بیت، تهران: فصل پنجم.
    2. اختری، عباسعلی (1361). جهان­بینی و ایدئولوژی اسلامی. تهران: مؤسسۀ انجام.
    3. آیات غمزه: تارنمای اینترنتی آیات غمزه (https://ayateghamzeh.ir).
    4. برجس، آنتونی (1377). ادبیات چیست؟ مترجم حسینی جهان­آبادی، مجلة ادبیات داستانی، شمارة 48، 59-41.
    5. برقعی، سیدحمیدرضا (1394). تحیّر، چاپ اول، تهران: فصل پنجم.
    6. ___________ (1387). طوفان واژها،چاپ پنجم، تهران: فصل پنجم.
    7. ___________ (1393). رقعه، چاپ اول، تهران: فصل پنجم.
    8. بهار، محمدتقی (1396). دیوان اشعار، تهران: انتشارات نگاه.
    9. بیابانکی، سعید (1389). چقدر پنجره، تهران: سورة مهر.
    10. __________ ( 1376). نیمی از خورشید، تهران: سورة مهر.
    11. بیاتانی، حسن (1398). از دوشنبه تا جمعه، قم: نشر پنچ دری.
    12. _________ (1398). آمدنت، قم: جامعه ایمانی مشعر.
    13. _________ (1398). مرثیة باشکوه، قم: جامعة ایمانی مشعر.
    14. جهاندار، مهدی (1396). عشق سوزان است، تهران: شهرستان ادب.
    15. جهاندیده، سینا (1396). تحلیل گفتمان انتقادی تلمیح و ایدئولوژی با تأکید بر اشعار شاملو، فصلنامة مطالعات نظریه و انواع ادبی، شمارة 4، صص176-149
    16. جهاندیده، سینا (1396).«تحلیل گفتمان انتقادی تلمیح و ایدئولوژی با تأکید بر شعر احمد شاملو بر پایة نظریات فرکلاف و ون­دایک»، فصلنامة مطالعات نظریه و انواع ادبی، سال 2، شمارة 4، صص176-149.
    17. حسینی، سیده تکتم (1394). دوشنبه‌های کوهی، تهران: فصل پنجم
    18. دلبری، حسن. مهری، فریبا ( 1394). «کارکرد ایدئولوژی در لایه­های سبکی داستان حسنک وزیر»، متن­شناسی ادب فارسی مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان، دورة 51 ( دورة جدید 7)،شمارة 2، پیاپی 26، صص 63-78.
    19. رحیم­بیکی، ساناز؛ براتی، محمود و هاشمی، مرتضی (1395). «تحلیل سطح بلاغی (ادبیت) و ایدئولوژیک (اندیشگانی) زبان در رمان­های پسامدرن ایرانی»،فصلنامة علمی پژوهشی  نقد ادبی،، دورة 9 ، شمارة 33 ، صص 151-175.
    20. رضایی اردانی، فضل الله ( 1397).«بررسی و مقایسة تطبیقی لایه­های ایدئولوژی اشعار فرّخی یزدی و عارف قزوینی»، فصلنامة علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال نهم، شمارة 36، صص62-102.
    21. رضائی­نیا، عبدالرضا (1398). درنگ تماشا، تهران: سلمان.
    22. زارعی، مهدی (1392). آسمان به روایت پرندة بی­پر، تهران: فصل پنجم.
    23. سعادتمند، اعظم (1394). باران پس از برف، قم : قاف.
    24. سنگری، محمدرضا (1395). از نتایج سحر، تهران: سوره مهر.
    25. شرافت، سیدمحمدجواد (1389). خاک باران­خورده، چاپ اول، قم: معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی.
    26. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
    27. صدوق، علی بن محمد بابویه (1371). التوحید، ترجمة محمدعلی سلطانی، جلد 1، تهران: ارمغان طوبی.
    28. عرفان­پور، میلاد (1393). بی­خبری­ها، تهران: شهرستان ادب.
    29. عمران‌پور، محمدرضا و دهرامی، مهدی (1392). «مقایسة چگونگی انعکاس ادبیات تعلیمی در اشعار نو و سنتی نیمایوشیج»، فصلنامة ادبیات تعلیمی، شمارة بیست و یکم، صص78-52.
    30. فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
    31. __________ (1390). سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، چاپ اول، تهران: سخن.
    32. فرشیدورد، خسرو (1388). دستور مختصر امروز برپایة زبان­شناسی جدید. تهران: سخن.
    33. قمی، عباس(1371) منتهی الآمال .تهران: مبین اندیشه.
    34. کاظمی، محمدکاظم (1390). ده شاعر انقلاب. تهران: سورۀ مهر.
    35. ____________ (1387). رصد صبح، تهران: سورة مهر.
    36. کلینی، ثقه­الاسلام (1379). اصول کافی، جلد 2، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
    37. مجلسی، محمدباقر(1371). بحارالانوار. ترجمه محمد موسوی همدانی. تهران: انتشارات اسلامیه.
    38. محدثی خراسانی، زهرا (1388). شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی ایران، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
    39. محمدزاده، حسنا (1393). سر به مهر، تهران: آرام دل.
    40. __________ (1390). خورشیدهای توأمان، تهران: جمهوری.
    41. محمدیان، حسن؛ پیروز، غلامرضا و محسنی، مرتضی ( 1398).«خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهة 50 بر اساس نظریة ایدئولوژی آلتوسر»، مجلة شعر پژوهی (بوستان ادب)، سال یازدهم، شمارة 3، پیاپی 41، صص169-188.
    42. ملکیان، محمدحسین (1392). جمع مکسر، تهران: جمهوری.
    43. مهری، فریبا؛ علوی مقدم، مهیار؛ دلبری، حسن و محمدیان، عباس (1397) «کارکرد لایة ایدئولوژیک در برجسته­سازی سبکی غزل اجتماعی معاصر»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دورة 8، ش 2، 217-244.