نقد و تحلیل طنز دورۀ مشروطه در روزنامة ناقور اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

طنز ازلحاظ محتوا‌ یکی از انواع ادبی ‌است که طنزپرداز در آن، دلایل و نمادهای عقب‌ماندگی، عیب‌ها و آسیب‌های ناراحت‌کنندة اجتماع را به‌منظور بهبود با طعم خنده و روش پررنگ و مبالغه‌آمیز و همچنین با نگاهی به اوضاع عادی زندگی مطرح می‌کند. در شکل‌گیری هر نوشتۀ طنزآمیزی چهار ویژگی عمدة «خنده»‌، «مبالغه» «نقد اجتماعی» و «بهینه‌سازی» نقش‌آفرین است. گرچه نگاه طنزآمیز برای عیان کردن ناهنجاری ها و مشکلات سیاسی و اجتماعی همواره در تاریخ و ادبیات ایران وجود داشته است، نمی­توان به ­لحاظ بسامد و تشخص سبکی آن را با طنز روزگار مشروطه مقایسه کرد. فضای نسبتاً آزادی که به مدتی کوتاه برای نویسندگان و شاعران ایجاد شد، در کنار رسانۀ نوپدید روزنامه، جذابیت کافی برای قلم ­فرسایی طنزپردازان را فراهم آورد. در اصفهان، روزنامۀ ناقور به تقلید از ملانصرالدین و صوراسرافیل، شروع به انتشار کرد. در ستون «زشت و زیبا» که به‌احتمال قریب‌به‌یقین به پیروی از «چرند و پرند» دهخدا نوشته می شد، مطالب طنز جالبی درج می شد که موضوع این نوشتار است. پژوهش حاضر به روش اسنادی و تحلیل محتوایی به این نتیجه می رسد که بازی های زبانی و تفسیر آنها، استفاده از تمثیل، ضرب المثل­ و حکایت برای انتقاد از اوضاع سیاسی کشور با نگاهی طنزآمیز، از مهم ­ترین ابزارهای طنزآفرینی در این روزنامه محسوب می شود؛ چون این روزنامه جزو روزنامه های محلی منتشرشده در اصفهان بوده، سعی کرده است از لهجه و اصطلاحات اصفهان و گاه اقلیت ارامنه به فراخور در طنز خود بهره ببرد. طنز سیاسی بیشترین کاربرد را در میان دیگر موضوع ها دارد و مهم ترین نقد بومی روزنامۀ ناقور، انتقاد از انجمن ولایتی اصفهان است. ستون زشت و زیبا به مسائل مذهبی به سبب حساسیت مردمی به ­خصوص در اصفهان کمتر پرداخته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Satire in Isfahan’s Naqour Newspaper in the Constitutional Period

نویسندگان [English]

  • Zahra Rahmani 1
  • Mahoubeh Khorasani 2
  • Morteza Rashidi 3
1 Ph. D. Student of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3 Assistant professor of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده [English]

Abstract
Humor in terms of content is a literary genre in which the writer and the poet express the causes and reasons of backwardness, defects, corruptions, and painful inadequacies of a society with an intentionally adjusting look with a taste of laughter in an exaggerated way. The four main elements of "laughter", "exaggeration", "social criticism" and "reformism" are involved in the formation of any humorous writing. Although a humorous look to reveal political and social anomalies and problems has always existed in the Iranian history and literature, it can not be compared, in terms of frequency and stylistic characterization, with the humor of the constitutional era.
The relatively free and temporary atmosphere which was created for the writers and poets along with the emerging of newspaper media provided enough appeal for satirists to write. In Isfahan, the Naqour newspaper began to be published, imitating Mollansereddin and Sur Israfil. In the column "Ugly and Beautiful", which was probably written following Dehkhoda's "Nonsense and Birds", interesting humorous content was inserted.
This article is qualitative research and examines the text of the column "Ugly and Beautiful" in the whole statistical community published for one year. The method of analysis is documentation (newspaper) and content analysis from a satirical perspective.
Naqour newspaper (published in Isfahan from 1326 to 1327) was published under the management of Mirza Masih Tuyserkani. Its first issue was published on the 26th of Rabi al-Awal, 1326 AH, in Isfahan. This newspaper criticized the events of the society of that time and the activities of the Isfahan Provincial Association with a humorous and sometimes satirical expression. In its humor, Naqour, while playing with words and interpreting them, has used allegories and anecdotes to criticize the political situation of the country, and in this way, it has made humorous use of proverbs and presenting the letters of the readers. Most of Naqour's political satires are interpretive and how those satires deal with current events.
Its distinctive feature is the use of humor, language, and folklore, especially since this newspaper was one of the local newspapers and was published in Isfahan. It has tried to use the dialect and idioms of Isfahanians and sometimes the Armenian minority. In the ‘Ugly and Beautiful’ column of Naqour newspaper, most of the content is related to the country. The relatively high level of political issues in the newspaper is influenced by the main function of this newspaper as a political tool, and the most important political issue raised in the Naqour newspaper is the criticism of the Isfahan Governors’ Association. In this newspaper, occasionally dealing with religious issues is only for the sake of the judiciary and the unjust behavior of that power. Otherwise, the humor and joke of the newspaper do not include this field, because the writers use religion as a lever of pressure or threat when they want to clarify something that is religiously understandable to the people or to respect the rights of the people by the authorities with a humorous and of course softened look.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Constitutional Period
  • satire
  • Isfahan newspapers
  • Naqour newspaper
  1. منابع

    1. احمدی‌، طاهره (1391). مقایسه و تحلیل ساختار روزنامه‌های ملانصرالدین و صوراسرافیل، زبان و ادب فارسی، شماره 225، صص 1-18.
    2. انوری‌، حسن ‌(1379).‌ یک قصه بیش نیست‌، تهران: نشر عابد‌.
    3. ایرج میرزا (1353). تحقیق در اموال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: رشیدیه
    4. ایرج­پور، محمدابراهیم (1398). ویژگی‌های ناگفتة شعر و فضای ادبی عصر قاجار، فنون ادبی، شمارة 3، صص 15-30
    5. آرین­پور، یحیی (1372). از صبا تا نیما، ج 2، چاپ پنجم، تهران: زوار.
    6. براون، ادوارد (1362). مطبوعات و شعر جدید در ایران، ترجمة حشمت مؤید، لس‌آنجلس، آمریکا: کلمات پرس.
    7. براهنی، رضا (1362). قصه‌نویسی، تهران: نشر نو.
    8. بهزادی اندوه جردی، حسین (1375). طنز و طنزپردازی در ایران: پژوهشی در ادبیات اجتماعی، سیاسی، انتقادی، علل روانی و اجتماعی، تهران: نشر صدوق.
    9. پلارد، آرتور (1381). طنز، چاپ دوم، ترجمة سعید سعیدپور، تهران: نشر مرکز.
    10. پوراسماعیلی نجف‌آبادی، محمدحسین و زمانی، علی (1396). فولکلوریک در آثار داستانی ابوالقاسم پاینده، فنون ادبی، شماره 3، صص 93-110
    11. تنکابنی، فریدون (1356). طنز چیست و چه خصوصیاتی دارد، (سخنرانی) در آمفی‌تئاتر شیمی دانشگاه صنعتی آریامهر، گروه پژوهش‌های فرهنگی دانشجویان.
    12. جوادی، حسن (1384). تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: نشر ثالث.
    13. چلونگر، محمدعلی (1385). روزنامه­های عصر مشروطه: الجناب، جهاد اکبر، فرج بعد از شدت، انجمن بلدیّه اصفهان، ناقور، چاپ اول، اصفهان: نشر سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
    14. حاجی وند، قنبر (1398). بررسی و تحلیل طنز در دورة مشروطه، رشد آموزش و زبان و ادب فارسی، شمارة 126، صص 29-36.
    15. حلبی، علی‌اصغر (1364). مقدمه‌ای بر طنز و شوخ‌طبعی در ایران، تهران: پیک.
    16. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامة زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    17. دهقانیان، جواد (1392). بررسی و محتوا و ساختار طنز در نثر مشروطه 1270-1320 ش، (رسالة دکتری)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
    18. رجائی زفره­ای، محمدحسن (1349). نامة ناقور، وحید، شمارة 87، صص 355-357.
    19. ساکنیان، مهسا، محبوبه خراسانی و مرتضی رشیدی (1396). جستاری در سبک شعرای طنزپرداز عصر مشروطه، پژوهش‌های ادبی، شمارة 58، صص 49-80.
    20. شاکری، هومان و اسکندری، بهاءالدین (1397). تحلیل و نقد سه قصة عامیانه بر پایة نظریات ریخت‌شناسی و بازاندیشی نشانه‌های الگویی آنها، فنون ادبی، شمارة 2، صص 87-100
    21. شفیعی کدکنی‌، محمدرضا ‌(1372). مفلس کیمیا فروش، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن‌.
    22. شوقی نوبر‌، احمد (1384). حافظ عاشقی رند و بی‌سامان‌، چاپ اول، تبریز: انتشارات شایسته‌.
    23. صدرهاشمی، محمد (1363). تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان: کمال.
    24. صلاحی‌، عمران (1381). طنزآوران امروز ‌ایران‌، چاپ هفتم‌. تهران‌: انتشارات مروارید.
    25. عسگری، مهرناز (1392). بررسی مقایسه‌ای طنزهای سیاسی-ادبی دهخدا و سید اشرف‌الدین گیلانی، (رسالة دکتری)، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.
    26. علم، محمدرضا و بهرامی، ناهید (1392). تحلیلی بر رویکردهای سیاسی در ایران معاصر؛ مطالعة موردی نهضت ملی شدن صنعت نفت، توسعة اجتماعی، شمارة 4، صص 107-128.
    27. عنایت، محمود (1369). دهخدا و طنز سیاسی، کلک، شمارة 7، صص 17-31
    28. فرجیان، مرتضی و نجف­زاده بارفروش، محمدباقر (1370). طنزسرایان ایران از مشروطه تا انقلاب، تهران: بنیاد.
    29. محمدی، نیره (1394). جلوه‌های ظلم‌ستیزی در طنز برخی نویسندگان معاصر، مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارة 36، صص 61-80.
    30. میرهادی، حسین (1397). طنزپردازان مشروطه‌خواه زبان و ادبیات فارسی، شمارة 84، صص 73-96.
    31. ناصری، ناصر (1385). طنز و جلوه‌های شکل‌گیری آن در ادب فارسی، ادبیات فارسی، شمارة 7، صص 79-114
    32. نگین­تاجی، مجید (1384). طنزسرایان ایران از مشروطه تا امروز، تهران: نشر خانواده.
    33. یوسفی، غلامحسین (1355). دیداری با اهل ‌قلم، تهران: انتشارات فردوسی.