بررسی و نقد برابرنهاده‌های «أصبح» با فعل مضارع در ترجمه‌های فارسی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

یکی از شروط اساسی فهم قرآن، فهم زبان عربی زمان نزول است و تنها مراجعه به آن بخش از تفاسیر یا ترجمه‌هایی از قرآن رواست که برپایة چنین فهمی تألیف شده باشد. بر این اساس، ازجمله شرایط فهم، تفسیر و ترجمة قرآن، درک مدلول ساخت‌های نحوی آن، براساس دلالت این ساخت‌ها در زمان نزول است؛ زیرا بدون شناخت درست و دقیق آن‌، فرایند فهم، تفسیر و ترجمه محقق نمی‌شود. ازاین‌رو معناشناسی سازه‌های نحوی قرآن و برابریابی آن در زبان‌های گوناگون و ازجمله فارسی از پیش‌نیازهای فهم، تفسیر و ترجمة قرآن است. این پژوهش در راستای پژوهش‌هایی ازاین­ دست در پی معناشناسی نحوی ساخت «اصبح» با فعل مضارع در قرآن کریم و پیشنهاد برابرنهادة مناسب آن‌ در زبان فارسی است. ازهمین‌رو فعل «أصبح» را در عرصة لغت و نحو عربی و ساخت «أصبح» با فعل مضارع را در عرصة تفسیر و ترجمه قرآن کریم کاویده و پس از بررسی حدود 150 تفسیر و بیش از 50 ترجمة قرآن، این ساخت را در وجه مثبت و منفی در فارسی الگویابی کرده و قید «دیگر» را در وجه مثبت و منفی برای آن پیشنهاد داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Equivalents of ‘Aṣbaḥa’ with the Present Tense in Persian Translations of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Reza Mirabolhassani 1
  • Rreza Shokrani 2
1 Ph. D. Student of Quran and Hadith, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Extended Abstract 
One of the basic conditions for understanding the Quran is comprehending the language of the time of revelation. Then, only referring to the interpretations or translations of the Quran, which are based on such an understanding, is acceptable. Accordingly, among the conditions of understanding, interpreting, and translating the Quran, attention should be paid to its syntactic implications. Without having proper knowledge of syntactic implications, the process of understanding, interpretation, and translation may not be completed. Hence, the semantics of the syntactic construction of the Quran and finding their equivalents in various languages, including Persian, are the prerequisites of understanding, interpreting, and translating the Quran. The present study aims at investigating the syntactic semantics of the structure of ‘Aṣbaḥa + the present verb’ in the Holy Quran and its equivalent in Persian. Therefore, the study reviews the verb ‘Aṣbaḥa’ in Arabic as well as the structure of ‘Aṣbaḥa + the present verb’ in Quranic exegeses and translations. Finally, through examining about 150 exegeses and more than 50 translations, this construction is modeled in two positive and negative aspects in Persian.
The verb ‘Asbaha’ is one of the semi-mutisarrif verbs. This verb and its similar verbs (adhha, zalla, amsa, and bat) have two functions in Arabic grammar: 1) Tamma (complete): when it means entering one of these five times (morning, noon, during the day, evening or the beginning of the night, and during the night), in this case, it suffices to take the subject and does not need a noun and a predicate; 2) Naqisah (incomplete): when these verbs are incomplete, they have two states (i.e. attribution of the predicate to the subject in one of the five tenses, and attribution of the predicate to the subject without indicating the five tenses).
In the second and third cases, these verbs are considered as linking or attributive verbs and are translated as ‘became, made, turned’, with the difference that in the third case, they no longer have the meaning of time.
The verb ‘Asbaha’ before the present verb is an auxiliary (definite) verb. This structure is used 3 times in the Holy Quran. In two verses, the present verb, which is the predicate of ‘Asbaha’, are positive and in one verse is negative.
Through the grammatical analysis and the study of the interpretive context (combination), the present study proves that when ‘Asbaha’ is used as an auxiliary verb and its predicate is a verbal sentence (fi'liyah) accompanied by a present verb, it is emptied of the concept of time and has only the meaning of becoming (sayrourat). Also, the Quranic applications of this syntactic structure by examining the context of the verses show that ‘Asbaha’ in these cases lacks the meaning of time. There is no indication of the combination of the verses. It concludes that the special event happened in the morning. Most interpretations are silent about the time of occurrence of these verses. Among 150 interpretations, only a few have specified their occurrence in the morning, of which one or two interpretations have suggested the existence or non-concept of time as a probability.
By examining the translations of the Holy Quran, in general, the translation of the verb ‘Asbaha’ in these verses may be divided into 4 categories based on their frequency including the concept of time, the concept of becoming, the scattered concepts, and the equivalent. As there is no reason in the interpretations for the existence of the concept of time. It seems that the adverb ‘digar’ (no longer) is an appropriate equilibrium for the verb ‘Asbaha’ in this structure, which indicates the concept of becoming and evolution and is used for both positive and negative aspects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Translations of the Quran
  • the Pattern of Incomplete Verbs
  • Syntactic Constructions of the Quran
  • ‘Aṣbaḥa’ with a Present Verb
  • the Adverb Digar (no Longer)
  1. منابع

    1. قرآن کریم (با 52 ترجمة موجود در نرم‌افزار جامع‌التفاسیر نور، نسخه 2).
    2. آذرنوش، آذرتاش (1375). تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (از آغاز تا عصر صفوی) 1. ترجمه‌های قرآنی. چ 1، تهران: سروش.
    3. ___________ (1376). آموزش زبان عربی 2. چ 7، تهران: نشر دانشگاهی.
    4. آل غازى، ملا حویش عبدالقادر (1382 ق). بیان المعانی. ج 2. دمشق: مطبعة الترقى.
    5. آلوسی، سید محمود (1415 ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    6. ابن جزی غرناطی، محمد بن احمد (1416 ق). کتاب التسهیل لعلوم التنزیل. ج 2. بیروت: دار الارقم.
    7. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی تا). التحریر و التنویر. بی جا: بی نا.
    8. ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419 ق). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید. ج 4. قاهره: دکتر حسن عباس زکی.
    9. القاسم، اسماعیل محمود؛ حمیدان، احمد محمد و دعاس، احمد عبید0 (1425ق). اعراب القرآن الکریم. دمشق: دارالمنیر و دارالفارابى.
    10. امین (بانوى اصفهانى)، سیده نصرت امین (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان مسلمان.
    11. انصاری، محمد رضا (1380). «افعال ناقصه و چگونگی عمل آن‌ها». ترجمان وحی. ش 10.
    12. بحرانی، سید هاشم (1416 ق). البرهان فی تفسیر القرآن. ج 3. تهران: بنیاد بعثت.
    13. بروجردی، سید حسین (1416 ق). تفسیر الصراط المستقیم. ج 5. قم: مؤسسه انصاریان.
    14. بغدادی، على بن محمد (1415 ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل. ج 3. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    15. بغوى حسین بن مسعود (1420 ق). معالم التنزیل فى تفسیر القرآن. ج 3. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
    16. بلخی، مقاتل بن سلیمان (1423 ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. ج 2. بیروت: دار إحیاء التراث.
    17. بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418 ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. ج 4. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    18. ثعلبى نیشابورى، احمد بن ابراهیم (1422 ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    19. ثقفى تهرانى، محمد (1398 ق). روان جاوید. ج 4. تهران: برهان.
    20. جرجانی، حسین بن حسن (1377). جلاء الأذهان و جلاء الأحزان. ج 9. تهران: دانشگاه تهران.
    21. جمعی از مترجمان (1377). ترجمه تفسیر جوامع الجامع. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    22. جمعی از مترجمان (1360). ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات فراهانی.
    23. جمعی از مترجمان (1377). ترجمه تفسیر هدایت. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    24. جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق). تاج اللغه و صحاح العربیه. تحقیق: العطار، أحمد عبد الغفور، ج 1. چ 4. بیروت: دار العلم للملایین.
    25. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363). تفسیر اثنا عشری. تهران: انتشارات میقات.
    26. حقّی بروسوی، اسماعیل (بی تا). روح البیان. بیروت: دارالفکر.
    27. درویش، محیی الدین (1415ق). اعراب القرآن و بیانه. سوریه: دارالارشاد.
    28. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی (1408 ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
    29. زحیلی، وهبه (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج. بیروت ـ دمشق: دار الفکر المعاصر.
    30. زرکوب، منصوره (1378). روش نوین فن ترجمه. چ 3. اصفهان: مانی.
    31. ___________ و کریمی، زهرا (1389). «المسار التاریخی لترجمة «أصبح» إلی الفارسیة». بحوث فی اللغة العربیة وآدابها. ش 2.
    32. زمخشری، محمود (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
    33. سمرقندی، نصر بن محمد (بی تا). البحر المحیط. بی­جا: بی­نا.
    34. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد (1380). تفسیر سورآبادی. تهران: فرهنگ نشر نو.
    35. سید قطب، سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی (1412 ق). فی ظلال القرآن. ج 6. بیروت ـ قاهره: دارالشروق.
    36. شبّر، سید عبد الله (1412ق). تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار البلاغة.
    37. شریف لاهیجی، محمد بن علی (1373). تفسیر شریف لاهیجى. تهران: دفتر نشر داد.
    38. صادقی تهرانی، محمد (1419 ق). البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: مؤلف.
    39. صافی، محمود (1418 ق). الجدول فى اعراب القرآن. دمشق ـ بیروت: دار الرشید مؤسسة الإیمان.
    40. الصبان، محمد بن على‏ (بی تا). حاشیة الصبان علی شرح الأشمونى على ألفیة ابن مالک، تحقیق: هنداوی، عبدالحمید، ج 1. بیروت: المکتبة العصریة.
    41. صفی‌علی‌شاه، حسن بن محمد باقر (1378)، تفسیر صفی. تهران: انتشارات منوچهری.
    42. طبرسی، فضل بن حسن (1377). جوامع الجامع. تهران: دانشگاه تهران و مدیریت حوزۀ علمیه قم.
    43. جمعی ازمترجمان (1356). ترجمه تفسیر طبری. تهران: توس.
    44. طنطاوی، سید محمد (بی تا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. ج 13. بی­جا: بی­نا.
    45. طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: اسلام.
    46. الغلائینی، مصطفی (بی تا)، جامع الدروس العربیه، تهران: ناصر خسرو.
    47. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین. تحقیق: المخزومی، مهدی؛ السامرائی، ابراهیم. ج 3. چ 2. ایران: مؤسسة دار الهجرة.
    48. فقهی­زاده، عبدالهادی (1389)، کارگاه روش ترجمه، چ 1. تهران: سمت.
    49. فیض کاشانی، ملا محسن (1415 ق). تفسیر الصافى، تهران: الصدر.
    50. فیضی دکنی، ابوالفضل (1417 ق). سواطع الالهام فی تفسیر القرآن. قم: دارالمنار
    51. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
    52. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    53. قمی، علی بن ابراهیم (1376)، تفسیر قمی. قم: دار الکتاب.
    54. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
    55. کاشانی، ملا فتح الله (1336). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
    56. کاشفی سبزواری، حسین (بی تا)، جواهر التفسیر. تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
    57. «المسار التاریخی لترجمة «أصبح» إلى الفارسیة». بحوث فی اللغة العربیة وآدابها. ش 2.
    58. کریمی نیا، مرتضی (1396). «گفتگو با دکتر آذرتاش آذرنوش: شکل گیری ترجمه فارسی کهن از قرآن کریم». ترجمان وحی. ش 42.
    59. محلی، جلال الدین؛ سیوطی، جلال الدین (1416 ق). تفسیر الجلالین. بیروت: مؤسسه النور.
    60. مراغی، احمد بن مصطفى (بی تا). تفسیر المراغی. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    61. مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    62. ___________ (1380)، تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب.
    63. مظهری، محمد ثناءالله (1412ق)، التفسیر المظهری. پاکستان: مکتبة رشدیه.
    64. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    65. میبدی، احمد بن ابى سعد (1371). کشف الأسرار و عدّة الأبرار. تهران: امیر کبیر.
    66. میرزا خسروانی، علیرضا (1390ق). تفسیر خسروی. تهران: اسلامیه.
    67. نحّاس، احمد بن محمد (1421ق). اعراب القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    68. نخجوانى، نعمت الله بن محمود (1999 م). الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة. مصر: دار رکابى.
    69. نووى جاوى، محمد بن عمر (1417 ق). مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    70. نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد (1416 ق). غرائب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    71. الهمدانی، ابن عقیل (1384ق)، شرح ابن عقیل. ج 1. چ 14، مصر: المکتبة التجاریه الکبری.
    72. نرم‌افزار جامع التفاسیر نور 2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.