بررسی و تحلیل گونه‌های هنجارگریزی در غزل‌های مدهوش گلپایگانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌ آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌ آباد، ایران

چکیده

یکی از ابزارهای آفرینش شعر و عامل تمایز آن از زبان عادی، فرآیندی است به نام «هنجارگریزی» است که  در آن شاعر از فرم معیار زبان به منظور ایجاد خلاقیت شعری منحرف می­شود. طبق الگوی لیچ ( ١٩٦٩ )، انحراف یا هنجارگریزی از زبان معیار در هشت­ گونه، شامل: هنجارگریزی واژگانی، دستوری، آوایی، نوشتاری، معنایی، گویشی، سبکی و زمانی صورت شکل می­گیرد. پژوهش حاضر به­ روش توصیفی-تحلیلی در چارچوب مکتب ساخت گرایی و بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ به بررسی انواع هنجارگریزی­ های به‌کار­ رفته در شعر مدهوش گلپایگانی پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هنجارگریزی معنایی مهم­ترین و پربسامدترین شیوه ­ای است که مدهوش گلپایگانی برای برجسته­ سازی زبان و بیان مفاهیم موردنظر مدنظر خود در غزلیاتش از آن بهره جسته است. وی از هنجارگریزی دستوری به­ صورت شکستن الگوی چینش عناصر خود ایستای زبانی و از هنجارگریزی آوایی برای کمک به حفظ نظام موسیقیایی شعرش استفادة شایانی کرده است و در عین­ حال با ایجاد برجسته­ سازی، زیبایی دوچندانی به سخن خود داده است. کاربرد هنجارگریزی زمانی و سبکی در شعر او کاربرد بسامد کمتری دارد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analytic Review of Deviations in Madhoosh Golpaigani’s Sonnets

نویسندگان [English]

  • Noshin Mansourpoor 1
  • Mehrdad Chatraei 2
  • Ata Mohammad Radmanesh 3
1 Ph. D. Student of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3 Professor of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده [English]

Abstract
The deviation technique is one of the tools for creating poetry and makes it different from natural language. When a poet goes beyond the standard form of language for more creativity, deviation emerges. According to Leech (1969), linguistic deviation happens in eight fields: lexicon, syntax, phonetics, writing, semantics, dialect, style, and time. Madhoosh is one of the contemporary poets in the Fath-Ali Sah Qajar era. He has many poems and proses not published yet. Some of his manuscripts are kept in libraries. His talent in composing a sonnet is obvious. Also, he is proficient in figurative language, artistic details, and poetry. Madhoosh, like his contemporary poets, imitated his predecessors and used their ideas in choosing themes and rhythms. He chose his poetic rhythm according to the theme. Verbal rhymes in his poems that are sometimes in question form add value to his poetry. Smooth and fluent verses, ordinary content, transferring meaning and using proper rhymes are some of his poems' features. His sonnets are full of similes, and there are a lot of metaphors, exaggerations, and allusions in his poetry. Intellectually, the theme of his sonnets is love, and his beloved is from the earth. In this aspect, he does not have a new content and only repeats his ancestors. At some points in his sonnets, he also refers to moral, philosophical, and mystical concepts, and we can see Khayyam's idea in his poetry. This study uses an analytical-descriptive method within the constructivism school framework.  It aims to review different forms of deviation in Madhoosh Golpaygani's sonnets based on Leech deviation pattern. The results show that semantic deviation is the most prominent and frequent kind of deviation technique that Madhoosh Golpaygani uses in his sonnets. He also uses syntax deviation with breaking the order of linguistic self-contained elements and phonetic deviation for a better rhythm. Such kinds of deviation add more value and beauty to his poems. Time and style deviations are less than the other forms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: deviation
  • foregrounding
  • Persian sonnet
  • Madhoosh
  • Madhoos Golpaygani
منابع
الف: کتاب­ها و پایان­نامه­ها:
1. آرین پور، یحیی،(. (1372). از صبا تا نیما، جلد اول، تهران: زوّار.
2. اسمیت، ماتیو،(. (1391). «ارتباطات ادبی: سبک­ شناسی بهار و بازگشت ادبی»، ترجمة مهدی علیایی مقدم، کتاب ماه ادبیّات، شمارة 71، اسفند، صص24- 31.
3. حسن­ پور آلاشتی، حسن. ،(1384).، طرز تازه، تهران: نشر سخن.
4-4. حمیدی، مهدی، (1364)، شعر در عصر قاجار، تهران: گنج کتاب.
5-5. ثروتیان، بهروز،(1387)، بیان در شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: سوره مهر.
6. 6- روحانی، مسعود و محمد فیاضی،(1388)، «سهراب سپهری اندیشه ای عادت ستیز شعری هنجارگریز»،
7- فصلنامه پژوهشهای ادبی سال ٦، شماره ٢٣ ، صص 109- 126
8- رومیانی، حشمت­ اله. ،(1388). «هنجارگریزیدرشعراحمدشاملو»، پایان­ نامهة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
7. 9- ساسانی، فرهاد. ،(1390). استعاره استعارةمبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی (مجموعه مقالات)، چاپ دوم، تهران: سوره مهر.
8. 10- شفیعی کدکنی، محمدرضا،(. (1359).، ادوار شعر فارسی: از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.
11-9. ـــــــــــــــــــــــــ....... (........... ،(1370).، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
12-10. شمیسا، سیروس،(. (1374). سبک­شناسی شعر فارسی، تهران: فردوس.
13-11. ـــــــــــــــ ،(1388). نقد ادبی ، ، تهران: نشر میترا.
14-12. ـــــــــــــــ ،(1384). ،کلیات سبک­شناسی،  ،چاپ نخست از ویرایش دوم، تهران : نشر میترا.
15-13. عقدایی، تورج،(. (1380). بدیع در شعر فارسی، تهران: نیکان کتاب.
14. 16- صفا، ذبیح الله (1373)، تاریخادبیاتایران، فردوس، تهران.
17- صفوی، کوروش،(. (1390). از زبان­شناسی به ادبیات، چاپ سوم، جلد1 و 2، تهران: سوره سورة مهر.
15. صفوی، کورش.(1391). آشنایی با زبان­شناسی در مطالعات ادب فارسی. تهران: علمی.
18-16. طغیانی، اسحاق. (1386). نقشاصفهاندرتحولشعرفارسی، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
17. 19-علوی مقدم، مهیار،(. (1377). نظریه ها­های نقد ادبی معاصر (صورت­گرایی و ساختارگرایی)، تهران: سمت.
20-18. علیپور، مریم،(. (1386).، لفظ و معنی در شعر شفیعی کدکنی، پایان­ نامهة کارشناسی ارشد، دانشگاه بیرجند.
19. 21- فراقی، مرتضی،(. (1390). آشنایی­زدایی در غزلیات خاقانی، پایان­ نامهة کارشناسی ارشد، دانشگاه بیرجند.
20. 22- فشارکی، محمد،(. (1379). نقد بدیع، تهران: سمت.
21. 23- گلپایگانی، محمد صادق ،(1247ق). کلیات، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملّی تبریز به شمارة ( 2546 )
22. موسوی خرم، سیده زهرا. (1387). «هنجارگریزی نحوی در شعر فارسی»، پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی.
23. Leech ,G.N,(1969), A linguistic guide to English poetry, N.Y: Longman.
ب: مقالات::
24. روحانی، مسعود و محمد فیاضی. (1388). «سهراب سپهری اندیشه­ای عادت­ستیز؛ شعری هنجارگریز»،  فصلنامة پژوهشهای ادبی، سال ٦، شمارة ٢٣، صص 109- 126.
25.
1- محسنی، مرتضی و مهدی صراحتی جویباری،(. (1389)،«). «بررسی انواع هنجارگریزی آوایی و واژگانی
در شعر ناصر خسرو»، فصلنامه فصلنامة تخصصی سبک­ شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال سوم،
، شماره شمارة دوم ، صص1- ٢٤ .
26. منصورپور، نوشین؛ چترایی، مهرداد و رادمنش، عطامحمد(1399). «بررسی سبک­شناسی غزلیات مدهوش گلپایگانی». مجله سبک­شناسی نظم و نثر(بهار ادب)، خرداد 99، پیاپی 49، 151-171.