آموزش شفاهی- محور عروض با به‌کارگیری موسیقی؛ راهکاری نو در تدریس وزن شعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استادیار گروه پژوهشکده علوم شناختی و مغز دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

عروض و قافیه ازجمله دانش ‏های ادبی است و از دروس دشوار تخصصی ادبیات فارسی در دورة متوسطة دوم و حتی دانشگاه محسوب می‏شود. در حال حاضر آموزش عروض در مراکز رسمی به ­دلیل روی­ آوردن عروضیان قدیم به مقولة زحاف و طبقه‌بندی‌های اوزان شعر فارسی، کاربران را با قواعد دشوار و پیچیدۀ نام‌شناسی بحور روبه رو کرده است؛ تاجایی­ که برخی از عروضیان جدید وجود زحافات را غیرضروری دانسته‌ و آن را به کلی از روند آموزش حذف کرده­ اند. بااین­ حال به نظر می‌رسد تاکنون روش مناسبی برای شناخت اولیة وزن و به‌یادسپاری بلندمدت آن طراحی نشده است. راهکار ارائه­ شده در این پژوهشِ بینارشته‌ای، تولید محتوای آموزشی موسیقایی و به‌کارگیری آن، به منظور تسریع و تسهیل و همچنین به‌یادسپاری بلندمدت اوزان شعر فارسی است. به­ منظور دستیابی علمی به محتوای آموزشی موسیقایی، نخست مفاهیم بنیادی و ارکان تشکیل­ دهندۀ عروض و موسیقی تطبیق داده شد و کاربردهای آن مقایسه شد تا حدود قابلیت‌های موسیقایی عروض در دانش موسیقی به دست آید. درنتیجه انطباق معتبری بین هجاهای سه‌گانة (کوتاه، بلند، کشیده) عروضی با سه نت چنگ (e) و سیاه (q) و سیاهِ نقطه‌دار (j)؛ و همچنین وزن هر مصراع با مفهومِ جمله در تئوری موسیقی به دست آمد. بر همین اساس و با ایجاد «فاصلة موسیقایی» بینابین هجاهای عروضی، محتوای آموزشی موسیقایی، به عنوان «ملودی‌های عروضی» به دست آمد که فرایند تولید آن شرح داده شد و نمونه‌‏ای از آن به پیوست مقاله آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Oral-Oriented Teaching of Meter through the Use of Music: Proposing a New Method of Teaching Meter in Poetry

نویسندگان [English]

  • Najme Dorri 1
  • Mahdi Pourmohammad 2
  • Abdul Majid Ziaratzade 3
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Assistant professor of Psycho linguistics Institute for Cognitive & Brain Sciences The University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
3 M. A. Student of Persian Language Teaching, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
The prosodic meter of poetry and rhythm of music both originate from the same source which is the symmetric sequence of sounds in time. Prosody seeks to understand various types of metric lines in poetry. Since the first tool for recognizing and understanding meter is through listening, it would be beneficial that teaching methods to be based on listening and speaking skills. However, teaching methods in most formal educational institutions focus more on the lingual aspects than musical ones. In traditional education methods, the participant should go through the labyrinth of learning traditional prosody to understand and memorize a piece. The difficulties of understanding prosody in classical approaches are rooted in onomastics and the categorization of Bohoor and Zahafat. The principles are not only obstructive but also confuse learners. Vaziri (1314, 1315), Khanlari (1386), Najafi (1391) consider the existence of Zahafat unnecessary and have put them all aside. They have smoothened the path of learning through regulating the exceptions, discretions, and necessities of poetry. According to the authors' experiences, there has not been a proper method for understanding meter and preserving that knowledge for a long-term. The method proposed in this study is the use of music to facilitate learning and long-term memorization of Persian poetry metric lines. This study aims at preventing the hardships and difficulties of learning prosody by updating the learning method and using musical content. With the proposed approach, two goals could be achieved: facilitating the learning while enjoying the process and empowering the long-term memorization of Persian metric lines.
 The first stage of this interdisciplinary study is gathering information from library and literature review. The next is some oral practices. The data procession method was descriptive-analytic. The results show that the educational musical content is necessary for teaching Persian poetry meter. The following order is followed in this paper: First, a summary of findings by other researchers on the effects of music on the brain and learning process and the role of music in teaching is presented. Second, by studying the sources in linguistics and definitions of the natural rhythm of speech, referring to Persian prosody and the theory of music, the constituents of music and prosody are adjusted. Then, the existing difficulties of naming the meters and classifications are analyzed to identify the issues regarding the process of learning prosody (which is the main purpose of this study). Finally, it has been shown that to produce a scientific content of musical learning, the characteristics of prosody should be considered. Knowing the principles of prosody and music is the main factor to offer ways for the use of music in prosody learning.
In composing prosodic melodies, the musical rhythm and note durations are not choosable for the producer since these constituents are unconscious. To produce prosodic melodies, the producer has to choose three-note durations among 21 possible choices. These durations are the eighth note (e), quarter note (q), a dotted quarter note (j) that in the making of musical contents have identical relations with tri-syllable prosody (short, high, and long). Prosodic melodies are the same as Persian meters with syllables having bass capabilities in addition to prosodic ones (regarding duration and sentence structures) with the ability of intervals among durations that makes them capable of being a part of major and minor scales in addition to Iranian Dastgah such as Mahoor, Homayoon, Shoor. Learners can listen to the respective melody repetitively to learn and memorize a verse. By this approach, the prosodic meters are easier to understand without being forced to go through traditional rules. Through studying the sources on traditional prosody and fundamental issues of Bohoor, and new sources on this matter which consider Zahafat unnecessary or even wrong, it could be concluded that learning prosody adds nothing but understanding the forms.  In new prosody, understanding the rules of syllable scanning all depend on understanding the meter first. Learning the meter can be facilitated by using it in repetitive sessions of listening. This practice does not require any professional skill.
The results of this study show that prosody contains a few parts of the musical capabilities. That is, all such capabilities are available in the theory of music. As a result, it is possible to modernize all the rules of Persian poetry through rhythm. Besides, the data provided by this research paves the way for creating educational musical contents with melodic prosody to facilitate learning and long-term memorization of Persian poetry meter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Training prosody
  • music theory
  • meter
  • rhythm
  • prosodic melodies

مراجع

  1. منابع

    1. بوبان، نگار. (1388). «بررسی آوایی ریتم در پایه‌های واژگان، شعر و نثر فارسی رسمی»، مجلة پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال اول، شمارة اول، پاییز و زمستان، صص 122-101.
    2. بشارتی، اعظم و دیگران. (1395). «تأثیر موسیقی مهیّج و آرام­بخش بر اکتساب و یادگیری دقت پرتاب پنالتی هندبال»؛ پژوهشنامة مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، دورة 12، شمارة 24، 282-271.
    3. پورتراب، مصطفی‌کمال. (1368). تئوری موسیقی، تهران، نشر چشمه.
    4. جاهدجاه، عباس. (1393). «بررسی درنگ شعری در وزن شعر فارسی»، مجلة فنون ادبی، دورة 6، شمارة 2، پاییز 93، 59 تا 68.
    5. حافظ، شمس‌الدین محمد. (1378). دیوان. از نسخة محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: برهان.
    6. حیدری، علی. (1394). «زحافات عروضی تابع نظمی دقیق»، مجلة فنون ادبی، دورة 7، شمارة 1، 65 تا 72.
    7. دهلوی، حسین. (1379). پیوند شعر و موسیقی آوازی، تهران: موسسه‌ی فرهنگی-هنری ماهور.
    8. رازی، شمس‌الدین محمد. (1387). المعجم فی معاییر اشعارالعجم، تصحیح محمد قزوینی و محمد مدرس رضوی، تهران، زوار.
    9. سلمانی، مهدی و ناصر حدادی. (1397). «طبقه­بندی اوزان شعر فارسی»، مجلة فنون ادبی، دورة 10، شمارة 2، پیاپی 23، تابستان 97، 119 تا 134.
    10. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1370). موسیقی شعر، تهران، آگاه.
    11. شمیسا، سیروس. (1386). عروض و قافیه، تهران، دانشگاه پیام‌نور.
    12. طوسی، نصیرالدین و محمد سعدالله مرادآبادی. (1389). معیارالاشعار (در علم عروض و قافیه) و میزان الافکار فی شرح معیارالاشعار، تصحیح محمد فشارکی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
    13. فرصت شیرازی، محمدبن‌نصیربن‌جعفر. (1392). بحورالالحان، تهران: معین.
    14. فشارکی، محمد. (1388). سه رساله در عروض، تهران، آثار و مفاخر فرهنگی.
    15. کرمی، محمدحسین. (1379). عروض و قافیه در شعر فارسی، شیراز، دانشگاه شیراز.
    16. کیانی‌نژاد، محمدعلی. (1382). شیوة نی­نوازی، تهران، محمدعلی کیانی‌نژاد.
    17. کیانی، مجید و دیگران. (1394). «وزن در شعر و موسیقی»، ادب فارسی، سال 5، شمارة 1، شمارة پیاپی 15.
    18. کیهانی، مهدی و مریم شریعت­پناهی. (1387). «بررسی تأثیر موسیقی بر عملکرد تمرکز و توجه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران»، مجلة علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، دورة 18، شمارة 2، 87-101.
    19. گرجی، عبدالله. (1381 و 1382). ترجمه و بررسی کتاب ایقاعات ابونصر فارابی و مقایسه با ترجمة آلمانی موجود. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
    20. ملاح، حسینعلی. (1376). پیوند موسیقی و شعر، تهران، نشر فضا.
    21. منصوری، پرویز. (1376). تئوری بنیادی موسیقی، تهران، نشر کارنامه.
    22. ناتل خانلری، پرویز. (1386). وزن شعر فارسی، تهران، توس.
    23. نجفی، ابوالحسن. (1395). وزن شعر فارسی (درس‌نامه)، تهران، نیلوفر.
    24. ______. (1394). دربارة طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی، تهران، نیلوفر.
    25. وحیدیان کامیار، تقی. (1365). فنون و صنایع ادبی (عروض)، سال چهارم آموزش متوسطه عمومی (فرهنگ و ادب)، تهران، آموزش و پرورش.
    26. وزیری علینقی. (1314). «اصلاحات ادبی متمم عروض»، مجلة مهر، سال پنجم، شمارة 10، 1087 تا 1099.
      1. Besharati and others (2016). The effect of exciting and soothing music on the acquisition and learning accuracy of handball penalty kicks. Journal of Sports Management and Motor Behavior.Vol:12,No:24 ,Fall(2016) Winter(2017),271-282.
      2. Grabe, E. and E. Ling Low (2002) "Durational variability in speech and the rhythm class hypothesis", Papers in Laboratory Phonology 7, Mouton.
      3. Hayes, B. (1984) "The phonology of rhythm in English", Linguistic Inquiry, vol.15, no.1, winter 1984, Massachusetts Institute of Technology.
      4. Himan ,l.E, &Rubin, D.C.(1990) Memorabilia: A naturalistic study of long-term memory. Memory&Cognition,Vol:18,205-214.
      5. Gorji, Abdollah(2002 , 2002) Translation and Review of Abu nasr Al-Farabi’s Book Iqa’at and Comparison with the German’s translation. Master Thesis, University of Tehran Fine Arts Campus. (Persian)
      6. Lee, Ch. S. and Neil P. McAngus Todd (2004) "Toward an Auditory Account of speech rhythm: application of a model of the auditory 'primal sketch' to two multi-language corpora", Cognition 93: 225-254.
      7. Magne, C., Aramaki, M., Astesano, C., Gordon, R. L., Ystad, S., Farner, S., et al. (2004) "Comparison of rhythmic processing in language and music: an interdisciplinary approach", Journal of Music and Meaning, no.3, online version at: http://www.lma.cnrsmrs. fr/~kronland/JMM/Rhythm.pdf
      8. Miller, A. (2017). The Effects of Music on Short-Term and Long-Term Memory.
      9. Vaziri,Alinaghi(1935), Literary Reformers, Supplement Propositions. Mehr Magazine, Fifth year, No:10, 1087-1099. (Persian).
      10. Wallace, W.T.(1994). Memory for music: Effect of melody on recall of text. Journal of Psychology: Learning, and Cognition, Vol: 20.1471-1485Experimental

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار