نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Samad Behrangi (1939-1968) was a pioneering figure in children's and adolescent literature. During his teaching career, he not only leveraged his mastery of teaching methods and learning styles, but also created a new type of popular stories. These stories used the generative element of repetition to convey revolutionary ideas in the form of allegory. This technique was consciously employed to cultivate children's critical thinking and awareness.
This article analyzed the use of complete repetitions, spaced echoes, and incomplete echoes throughout Behrangi's stories using statistical methods. The high frequency of 777 instances across 260 types in 17 stories suggested that repetition was a core stylistic component of his writing. Beyond its aesthetic function in conveying the author's ideas, this repetitive narrative patterning also had a significant impact on the development of the reader's personality.
Identifying the details and dynamics of this constructive and effective narrative element can open new avenues for young writers seeking to advance Iranian children's literature. It also presents opportunities for researchers to deepen their analyses of works in this field. Additionally, mastering the structural components of such stories can prove highly effective in teaching Persian to non-Persian speakers or Iranian bilingual students in the early years of elementary school, beyond just the role of stories as educational tools.
Keywords: Samad Behrangi, Story, Repetition, Aesthetics, Style.
Introduction
One of the defining features of folk tales and children's literature is the artistic use of repetition. Repeating certain words and phrases, particularly in dialogue, creates a fluid and intimate connection with the audience, allowing them to deeply engage with the unfolding narrative. Leveraging this generative element of repetition or dualization, Samad Behrangi pioneered a new style of popular storytelling that conveyed transformative ideas through the medium of allegory. This conscious narrative technique was employed to cultivate children's awareness and critical thinking.
The key questions this research aimed to address were:
- Is the frequency of repeated and compound words significantly high across Behrangi's story collection?
- What are the dominant structural patterns of repetition utilized?
- What are the underlying reasons and motivations for Behrangi's use of repetitive narrative elements?
- Can repetition be considered a core structural and stylistic component of his storytelling approach?
By investigating these aspects, the study sought to uncover the nuances and dynamics of Behrangi's innovative use of repetition as a literary device to shape the genre of children's literature in Iran.
Materials & Methods
This study employed a statistical analysis approach to investigate the use of complete repetitions, spaced echoes, and incomplete echoes throughout Samad Behrangi's stories. Beyond their aesthetic function, these repetitive narrative elements played a significant role in conveying the author's ideas to his target audience of children and adolescents, thereby influencing their education and personality development.
Behrangi consciously utilized the generative device of repetition to create a new style of popular storytelling. The story collection analyzed in this research included the following titles: Oldoz and the Crows, The Pigeon-Fancier Bald, Oldoz and the Talking Doll, The Boiled Beet Salesboy, The Story of the Snowflake, The Old Woman and Her Golden Chick, The Story of Mad Dumroll, The Legend of Love, One Peach and a Thousand Peaches, Kouroghloo and Bald Head Hamzeh, The Little Black Fish, Talchoun, Nameless, Habit, Orange Peel, Adi and Budi, Looking for the Destiny
By analyzing the patterns and frequencies of Behrangi's use of repetitive narrative structures across this representative body of work, the study aimed to elucidate the role of repetition as a core stylistic and structural element in his pioneering approach to children's literature.
Research Findings
Based on the statistical analysis presented in Charts 1 and 2, the most prevalent type of repetition in Behrangi's stories was complete repetition, accounting for 74.23% of the total instances (193 cases, 478 occurrences). Within this category, non-added complete repetition (307 repetitions, 111 cases) made up the largest share at 42.96%. The highest diversity in this group was observed in the phonetic and adverbial subcategories. Incomplete repetition ranked second with 37 cases and 245 occurrences comprising 14.23% of the total. The word "Naneh" (meaning "mother") as the most frequently repeated instance within the incomplete repetition category was used 151 times. Given Behrangi's emphasis on the importance of children's education, this recurrent use of the word "Naneh" was believed to underscore his thematic focus on the mother's role in shaping and developing the child's personality. Overall, the data revealed a significant prevalence of complete repetition, particularly the non-added variety, throughout Behrangi's stories. This strategic use of repetitive narrative structures suggested that repetition played a central structural and stylistic role in his pioneering approach to children's literature.
Discussion of Results & Conclusion
Analyzing literary works through diverse approaches can deepen our understanding of texts. One such approach is to examine the authors’ stylistic choices, including the quantity and types of words, terms, and phrases used in their writings. Vocabulary and word formation processes, such as repetition, are among the most crucial morphological features to consider. Repetition is a prevalent device found in myths, folktales, and children's literature, serving as one of the defining characteristics of these narrative forms. Repetition of specific words and sentences, particularly in dialogues, can create a fluid and intimate connection with the audience. As readers or listeners engage with the text, they are drawn into the rhythm and flow of the repeated elements, fostering a closer connection to the unfolding events and experiences.
As linguist Ferdinand de Saussure theorized, language is a coherent system, in which each component is interdependent and derives its value from its relationship to the whole. Building on this, narratologist Tzutan Teodorf proposed that all stories possess inherent grammatical structures. From this perspective, when repetitive linguistic units, such as words or phrases, are employed within the narrative components, they can be understood as contributing to the overall coherence and cohesion of the text. The current study investigated the effect and linguistic function of repetition in the context of Samad Behrangi's stories, which were primarily aimed at child and adolescent audiences. By analyzing the prevalence and patterns of repetitive structures in Behrangi's work, this research shed light on how the author's strategic use of repetition shaped the narrative experience and potentially influenced the education and personal development of his young readers.
Storytelling, tracing back to the origins of human civilization, has long been one of the most common means of transmitting experiences and knowledge. In the history of Iranian children and young adult literature, Samad Behrangi stands out as one of the most influential figures in creating new stories inspired by ancient legends.
If we consider the power of literary style to be shaped by both aesthetic elements and the syntactic potential of vocabulary, the narrative structure of Behrangi's stories can reveal that one of his distinctive stylistic components is the use of repetition within the context of tales intentionally written for children and adolescents.
Behrangi's strategic choice of specific vocabulary and frequent word combinations sometimes imbued his stories with a rhythmic quality and at other times gradually aligned the reader's fluid mindset. By employing the generative element of repetition or duplication, Behrangi crafted a new genre of popular fiction that, akin to the works of Hans Christian Andersen, conveyed transformative ideas in the form of allegory with the conscious aim of cultivating children's awareness and critical thinking. Furthermore, the remarkably high frequency of the repetition process (777 occurrences) across 260 distinct repetitive types, predominantly in the form of complete repetition within Behrangi's 17 stories, stood as a hallmark of his approach to word and phrase selection in narrative construction. This stylistic technique served not only an aesthetic function, but also as an effective means of conveying the author's ideas to his target audience of children and adolescents, thereby stimulating their critical thinking, idealism, and intellectual development. This research endeavor, which delved into the details and coordinates of one of the constructive and impactful elements of Behrangi's stories, can pave the way for young writers to enhance Iranian children's literature, open new avenues for researchers in this field, and provide a useful tool for teaching Persian to non-native speakers or bilingual Iranian students. Additionally, the study has identified new types of repetition, which the authors have categorized as complete repetition (added to the beginning and middle of the base word, added to the middle and end of the base word) and two-sided meaningful incomplete repetition.
کلیدواژه‌ها [English]
1- مقدمه
ارزیابی متون ادبی با رویکردهای گوناگون زمینههای درک و فهم بهتر متون را فراهم میآورد. یکی از این رویکردها شناخت سبک نویسنده با در نظر‌گرفتن میزان و نوع واژگان، اصطلاحات و عبارتهای پرکاربرد در آثار اوست. واژهسازی از مباحث مهم صرفی است. در میان فرآیندهای واژهسازی، مقولة تکرار در اکثر زبانهای شناختهشده بشری وجود دارد و فرآیندی زایاست. مطالعات مختلف در زبانهای گوناگون نظریههای متفاوتی را نسبت به این مقوله در پی داشته است (نک. رضی‌نژاد و اللهیاری، 1395). برخی از دستورنویسان و زبان‌شناسان نظیر انوری و گیوی (1366، ص. 102)، کلباسی (1380، ص. 66-71) و لازار Gilbert Lazard (1384، ص. 315) تکرار را با عنوان اتباع معرفی کرده و معتقدند که اسم، صفت یا اسم صوت با هموزنهای خود ترکیب شده و کلمة حاصل، مهمل یا ترکیب عامیانه نامیده میشود؛ چراکه این ساخت مخصوص زبان محاوره است ولی گاه در نظم و نثر به کار میرود.
عنصر تکرار در اسطورهها، افسانههای عامیانه و ادبیات کودکان نیز هست و یکی از ویژگیهای اصلی آنها را تشکیل میدهد. تکرار برخی واژهها و جمله‌ها به‌ویژه در گفتگوها سبب ایجاد ارتباطی سیال و صمیمی با مخاطب شده، چنانکه او با خواندن یا شنیدن متن آمیخته به تکرار، رخدادها و حوادث را همراهی میکند (نک. فرجنژاد، 1394، ص. 135). بهرنگی با بهرهگیری از این عنصر زایا گونة تازهای از قصههای فرهنگعامه را آفرید که ضمن بیان اندیشههای تحولخواهانه در لباس تمثیل به‌شکلی آگاهانه به‌منظور مطالعه و رشد آگاهی و پرورش تفکر انتقادی کودکان در نظر گرفته شده بود. قصههایی که در این مجموعه بررسی شدهاند عبارت‌اند از: اولدوز و کلاغها، کچل کفترباز، اولدوز و عروسک سخنگو، پسرک لبوفروش، سرگذشت دانة برف، پیرزن و جوجة طلاییاش، سرگذشت دومرول دیوانهسر، افسانة محبت، یک هلو و هزارهلو، کوراوغلو و کچل حمزه، ماهی‌سیاه کوچولو، تلخون، بینام، عادت، پوست نارنج، آدی و بودی، به دنبال فلک (بهرنگی، 1397).
در دورة ساختارگرایی، آرای فردیناند دوسوسور (Ferdinand de Saussure) زبانشناس سوئیسی تأثیر زیادی بر نظریة روایت جدید گذاشت. اهمیت کار سوسور علاوه‌بر مطرح‌کردن نظام برای زبان در این است که به خصوصیت وابستگی و پیوستگی اجزای این نظام اشاره کرده و آن را جزو مهمترین اوصاف ذاتی زبان برشمرده است. به نظر سوسور زبان دستگاه منسجمی است که در آن هر جزء، به جزء دیگر بستگی دارد و ارزش هر واحد تابع وضع ترکیبی آن است. بعدها تزوتان تئودورف (Tzvetan Todorovاین موضوع را در روایت‌شناسی مطرح کرد که تمام داستانها از «واحدهای دستوری» برخوردارند (نک. نجفی، 1395، ص. 16؛ بینیاز، 1394، ص. 105).
از این منظر زمانی‌که بخشی از جملات در قالب واژگان یا عبارتها در میان اجزای روایت به‌صورت دوگان‌شده استفاده شود میتوان آن را به‌عنوان جزئی که در خدمت انسجام کل متن به‌کاررفته در نظر گرفت. حال اینکه این کاربرد با عنوان تکرار در بافت قصه که اغلب مخاطب آن کودک و نوجوان است چه تأثیر و کارکرد زبانی خواهد داشت، مسألهای است که در پژوهش حاضر حول محور قصههای صمد بهرنگی مطرح شده است.
در این سالها برای ادبیات کودک و نوجوان معیارها و ملاکهای گوناگونی عرضه شده است. محمدی در مقالهای با عنوان «چهار محور سازندة متن ادبی کودکان» معتقد است که فقدان هر یک از این مؤلفه‌ها در ساخت و ماهیت متن ادبی کودک و نوجوان آن را از محدودة دنیای کودک دور میسازد: محور ارتباط شناسی، محور زیباییشناسی، محور ساختاری و محور شناختشناسی (محمدی، 1378، ص. 12). در این مقاله کوشش شده است تا از دو محور: زیباییشناسی و ساختاری قصههای بهرنگی ارزیابی شود.
1-2- اهمیت و فایدۀ پژوهش
آشنایی با جزئیات و مختصات یکی از عناصر سازنده و مؤثر قصهها از دستاوردهای این پژوهش است که میتواند برای نویسندگان جوان در جهت اعتلای ادبیات کودکان ایران راهگشا باشد و بر نظرگاه پژوهشگران این عرصه دریچهای تازه بر واکاوی آثار و تألیفات برجسته و ماندگار این حوزه بگشاید. همچنین جدا از نقش قصه به‌عنوان یکی از ابزارهای تربیتی، تسلط بر مؤلفههای ساختاری قصههایی از این دست میتواند در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و یا دانشآموزان دو زبانۀ ایرانی در سالهای نخستین ابتدایی بسیارکارآمد باشد.
1-3- پیشینۀ پژوهش
دربارة قصههای صمد بهرنگی پژوهشهای فراوانی در قالب مقاله یا پایاننامه، به شیوة تطبیقی، تحلیل و بررسی برخی قصههای منفرد (قصة ماهی‌سیاه کوچولو، 24 ساعت خوابوبیداری، اولدوز و عروسک سخنگو، تلخون و...) یا چندتایی ازمنظر عناصر داستانی، ریختشناسی، کهن‌الگویی، قهرمان، اندیشههای سیاسی و تفکر انتقادی یا سبکشناسی و... به رشتۀ تحریر درآمده است (نک. صدرینیا و منفردان، 1395؛ صفایی سنگری و همکاران، 1397؛ غنیزاده، 1399؛ علوی و همکاران، 1399؛ بابائی و همکاران، 1399؛ میرداررضایی و حقجو، 1400؛ آلیانی و همکاران، 1401). در این میان، طباطبایی و نوریان (1393) ضمن تحلیلهای سینتگماتیک، پارادایماتیک و سمنتیک داستانهای ماهی‌سیاه کوچولو و 24 ساعت در خوابوبیداری آنها را نمونههای بارز سیاستزدگی ادبیات کودک و صمد بهرنگی را معلم تودهها برمیشمارند که در تلاش است تا ازطریق قصهها، آرمان‌های سوسیالیستی، عدالتخواهانه، انقلابی و رادیکال خود را بازتاب دهد؛ اما برخورداری و مدنی (1395) با دیدگاه میانه به تحلیل محتوای کیفی قصههای صمد بهرنگی به‌منظور امکان استخراج مضامین تربیتیانتقادی پرداخته و اذعان میدارند که تربیت (آگاهی) انتقادی، فعالیتی ضروری در تربیت معاصر است و در برنامههای پرورش تفکر، قصه‌خوانی صرف انجام نمیشود که شائبة القای اندیشهای خاص ایجاد شود و مربی و تسهیلگر با مداخلة به‌موقع میتواند ابعاد مثبت و دردمندانۀ قصههای بهرنگی را وضوح بخشد و ابعاد رادیکال قصهها را به بحث و بررسی بگذارد.
باوجود موارد یادشده، دربارة قصههای صمد بهرنگی پژوهش مستقلی ازحیث توجه دقیق بر جزئیات ساختاری زبان‌شناختی به‌ویژه کارکرد فرآیند تکرار یا دوگانسازی به‌عنوان مؤلفة سبکی صمد بهرنگی یافت نشد. فرآیند تکرار از دیدگاه شمیسا سومین روشی است که در بدیع لفظی، موسیقی کلام را به وجود میآورد یا افزون میکند و به‌صورت تکرار واک، هجا، واژه، عبارت یا جمله یا مصراع است (شمیسا، 1386، ص. 73). روش تکرار معمولاً در سطح کلام بررسی میشود. شقاقی در مقالهای فرآیند تکرار کامل و ناقص را توضیح میدهد و مینویسد: تکرار کامل را میتوان نوعی ترکیب به‌شمار آورد (شقاقی، 1379، ص. 530). وی و حیدرپور بیدگلی (1390) در مقالۀ دیگری تکرار را براساس نظریة بهینگی(1) توصیف کرده و نشان میدهند جزء مکرر و نیز واژة مکرر حاصل از این فرآیند دارای هویت واجی و نواییاند و میتوان تمایل جزء مکرر به بینشانی در تکرار کامل پژواکی و تکرار ناقص در زبان فارسی را توصیف نمود. راسخ مهند (1388) به بررسی معنایی تکرار در زبان فارسی پرداخته و براساس دیدگاه موراوچیگ Moravcsik و کاجیتانی Kajitani معنای واژههای مکرر را در چهار طبقه افزایش کمیت و شدت، کاهش کمیت و شدت بررسی کرده و ساختها و معانی واژهها را در تکرار کامل و ناقص برحسب نمودار و سلسله‌مراتب معنایی مشخص کرده است. نام‌آواها به‌دلیل نامشخص‌بودن پایه در طبقه‌بندی وی نیامده‌اند. رضایتی و سلطانی (1394) باتوجه به الگوی ساخت‌واژی به بررسی تکرار کامل و ناقص در واژههای مکرر فارسی (حدود هزار و پانصد واژه از منابع گوناگون) پرداخته و نشان دادهاند که مقولات دستوری به‌دست‌آمده از تکرار گاه میتواند متفاوت با مقولات دستوری پایه و جزء مکرر باشد. احمدی بیدگلی و قاری به بررسی ارزش تکرار از دیدگاه مکتب صورتگرایی پرداخته و اذعان میدارند که تکرار یکی از زیرساختهای صنایع بدیعی است که به‌واسطۀ ساختار منظم و منطقی برای بسیاری از آرایههای لفظی ازجمله همصدایی، همحروفی، سجع، جناس، تصدیر، طرد، عکس، تشابهالاطراف و ... و از کوچکترین واحد زبان (واج) تا بزرگترین واحد زبان (جمله) و حتی در شعر نیمایی (بند) شکل گرفته است (1397)که در پژوهش پیش‌رو علاوه‌بر تکرار واژه با نمونههایی از تکرار جمله نیز در این قصهها مواجه هستیم.
1-4- پرسشهای پژوهش
1-5- هدفمندی قصه
به قول ژاک لنار Jacques Lennard هر نوشتهای مخاطبی دارد و درنتیجه به‌طور آشکار یا ضمنی با خوانندگانی روبه‌روست (پوینده، 1392، ص. 77). به‌عنوان مثال داستان واقعگرا علاوه‌بر اینکه میتواند شبکة هنجارهای اجتماعی را بازنمایی کند و به کودک امکان دهد ازطریق تجربة داستان جای خود را در مکان و زمان بازشناسی کند به همین صورت میتواند ارزشهای اجتماعی مختلفی را انتقال دهد. مبارزه با نژادپرستی، سلطة خارجی و ستم سیاسی ازجمله ارزشهایی است که موضوع بسیاری از داستانهای واقعگرا را در ادبیات کودک تشکیل میدهد (پولادی، 1387، ص. 280). نمونة این‌گونه داستانها که اغلب جلوههای جدیدی از قصههای عامه و پریان هستند، توسط صمد بهرنگی در قالب ادبیات کودک و نوجوان در ایران پایهگذاری شده است. «ادبیات کودکان و نوجوانان حاصل تلاش هنرمندانهایست که در قالب کلام عرضه شود و با زبان و شیوهای مناسب و درخور فهم کودک یا نوجوان او را به‌سوی رشد هدایت کند» (رحماندوست، 1368، ص. 5). ازآنجاکه بارزترین و مهمترین ویژگی آثار ادبیات کودک ارسال پیامهای آموزشی ازطریق ایجاد فضایی جذاب و سرگرم‌کننده است (نک. ذبیحنیا و بردخونی، 1392، ص. 217) در فرآیند تولید ادبیات کودک کسی نمیتواند بگوید: «من برای دل خودم مینویسم»، بلکه همینکه بگویید برای کودکان مینویسم یک سری قواعد و معیار را پذیرفتهاید (عموزاده خلیلی، 1387، ص. 6). داستاننویس متعهد گرچه میداند داستان باید خواننده را سرگرم کند، درنهایت کارش تعلیم‌دادن است و آگاه‌کردن. ادبیات به‌طور عام و داستان به‌طور خاص نوعی تبلیغ است، چون تأثیری که داستان خوب بر اذهان میگذارد، هیچ وعظ و خطابه یا مقالة استادانهای نمیگذارد. (میرصادقی، 1394، ص. 57) بهرنگی در مطلبی که به‌تفصیل دربارة ادبیات کودکان نوشته است به این نکته اشاره میکند: «دیگر وقت آن گذشته است که ادبیات کودکان را محدود کنیم به تبلیغ و تلقین نصایح خشک و بی‌بروبرگرد ...» (بهرنگی، 1348، ص. 120). با استناد به یادداشتهای بهرنگی پیش‌از آغاز برخی قصهها مثل «بچهها بیشک آینده در دست شماست ...» (بهرنگی، 1397، ص. 59) میتوان چنین استنباط کرد که وی با قصد آگاهی به مخاطبان خود دست به نگارش قصهها زده است و ما با متونی مواجهیم که تکتک اجزای سازندهاش، نه به‌طور تصادفی یا برحسب غلیان‌های عاطفی و ناخودآگاه، بلکه کاملاً هوشمندانه، آگاهانه، هدفمند و تعمدی گزینش و چینش شدهاند. به قول براهنی: «قصه فقط زمینه و محیط و فضا و لحن نیست. هر نوع قصهای از هر مکتب و سبک و عرف و عادت و ملیتی با در نظر گرفتن نوعی ساختمان و اجزاء متشکله آن ساختمان نوشته شده است» (براهنی، 1393، ص. 368). چنانکه فرای نیز گفته است: «اینکه نویسندهای به‌قصد نوشتن بنشیند و از چیزی که میخواهد به وجود بیاورد علم و اطلاعی نداشته باشد در حکم النادر کالمعدوم است. پس نوعی قدرت مهارکننده و هماهنگ سازندة همان چیزی که کالریج «اینی شیاتیو»(Initiative) می‌نامد، بسیار جلوتر از نوشتن در ذهن شاعر/ نویسنده جا میگیرد» (فرای، 1391، ص. 294). کما اینکه صاحبان اندیشه و متفکران و فیلسوفان و سیاستمداران بزرگ همواره میکوشند که عقاید و آراء خود را با زبان غیرمستقیم و مؤثر قصه به مردم بشناسانند و یا قصهپردازان هنرمند را وادارند که از کلام مؤثر قصه برای طرح عقاید و افکار آنها بهره گیرند. افلاطون از نخستین اندیشمندانی است که بخشی از کتاب مشهور خود «جمهوریت» را به بیان اهمیت قصه برای کودکان و نوجوانان اختصاص داده است (رحماندوست، 1368، ص. 21). یکی از ابزارهای کارآمد در بحث اثرگذاری متن بر مخاطب تکرار است. «تکرار از آرایههای ادبی است که به معنی دوباره یا چندباره‌آوردن واژهای است، بهگونهای که بتواند بر موسیقی درونی بیفزاید و تأثیر سخن را بیشتر سازد. این مشخصة سبکی از قوی‌ترین عوامل تأثیرگذار و بهترین وسیلهای است که عقیده یا فکری را به کسی القاء کند» (علیپور، 1378، ص. 89). بنابراین «تکرار تأثیر عمدهای در بهینهسازی معنا و پختگی آن دارد و در گیرایی مخاطب بسیار موثر است» (بنیطالبی و فروزنده، 1396، ص. 36).
3- نقش صمد بهرنگی در ادبیات کودک و نوجوان ایران
قصهگویی با قدمتی به تاریخ پیدایش بشر از رایجترین شیوههای انتقال تجربه بوده است. برخلاف نظریة عباس یمینی شریف که معتقد بود ادبیات کودک باید انتقال‌دهندة شادی و سرخوشی به کودکان باشد، صمد بهرنگی ادبیات کودکان را پلی میدید بین دنیای رنگین بیخبری کودکی و دنیای تاریک و آگاه و تا حدودی تلخ بزرگسالان. آثار او گرچه پای در قصههای عامیانۀ سرزمینش دارد ولی رویکرد آن نوگرایانه و محدوده‌شکن است. قهرمانهای داستانهای واقعی و نیمه‌واقعی او همه فرزندان رنج و کار بودند و عمدتاً از جامعة دهقانی و حاشیهنشینهای شهری. ازاین‌جهت میتوان نقش صمد بهرنگی را در ورود ادبیات کودکان ایران به عصر خلق ادبی براساس الگوهای ادبیات عامیانه با نقش هانس کریستین اندرسن در ادبیات غرب مقایسه کرد (نک. قزل ایاغ، 1397، ص. 118). درویشیان نیز بر این باور است که بهرنگی قبل‌از هر چیز به فکر نجات بچهها، این سازندگان دنیای آینده افتاد ... آزادی، آرمان تمام قهرمانهای داستانهای اوست (درویشیان، 1356، ص. 13- 26). خود او نیز ذیل مقالة ادبیات کودکان مینویسد: «باید جهانبینی علمی و دقیقی به بچه داد، معیاری به او داد که بتواند مسائل گوناگون اخلاقی و اجتماعی را در شرایط و موقعیتهای دگرگون‌شوندة دائمی و گوناگون اجتماعی ارزیابی کند» (بهرنگی، 1348، ص. 123). بهرنگی به‌عنوان آموزگار، ضمن وقوف بر کارکردهای گوناگون قصه، قصهگویی را یکی از ابزارهای مؤثر زبانآموزی میداند (نک. بهرنگی، 1336، ص. 90). همان‌گونه که تولستوی «سعی کرد زبان ادبی را نخست ازطریق ترجمۀ واژگان خود کودکان روستایی به زبان قصههای عامیانه و سپس از راه ترجمۀ زبان قصهها به زبان ادبی روسی به آنان بیاموزد» (ارجی، 1393، ص. 21).
3-1- قصه به منظور زبانآموزی
باتوجه به اینکه زبان، افزون‌بر ابزار اطلاعرسانی، وسیلۀ مهم برقراری و حفظ ارتباط با سایر مردم است«کودکان باید نه فقط تلفظ، دستور و واژگان زبانشان را بیاموزند، بلکه باید چگونگی استفاده از زبان در کنش متقابل محاورهای را نیز فرا گیرند تا بتوانند روابط اجتماعی برقرار نموده و در ارتباطات دو جانبه (به جای صحبت با خود) مشارکت نمایند» (ترادگیل، 1395، ص. 165)؛ اما «هنگامی که آموزش به زبانی غیر از زبان مادری دانشآموز صورت میگیرد و زبان مدرسه با زبان پیرامون کودک متفاوت است یادگیری مدرسهای در محیط خارج از آن بهگونهای شایسته تقویت و تکرار نمیشود، در این روش علاوه بر پیامدهای منفی آموزشی و فرهنگی، پیامدهای روانی و اجتماعی نیز بر سیاست رسمیت یک زبان در جامعه چندزبانه مترتب است» (شادیگو و کمری، 1393، ص. 301) زمانی که صمد در روستاهای آذربایجان مشغول آموزگاری بود متوجه اهمیت این موضوع شد و کوشید تا در آموزش زبان فارسی به دانشآموزان ترک زبانش از ابزار قصههایی که می‌آفرید، نهایت بهره را ببرد تا شکافی که میان کودکان طبقه کارگر روستایی با ثروتمندان شهری ایجادشده، به واسطۀ انس و تسلط بر زبان و ادبیات فارسی پر کند. ایدهای که به نظر میرسد در نظام آموزشی تاکنون مغفول مانده است. کمااینکه او به هدف ابزاری کتابهای قرائت فارسی معترض بود و باور داشت «محتوایشان فقط برای انباشتن ذهن است و دور نگه‌داشتن اذهان از آنچه دوروبر میگذرد و فاصلهانداختن میان دانشآموز و شاعر و نویسندگان زمان خود» (بهرنگی، 1348، ص. 44)
4- ویژگیهای زیباییشناختی قصههای صمد بهرنگی
از بسیاری از جنبهها زبان داستان با زبان غیر داستان متفاوت است. نخستین تفاوت خود را در سطح هدف ارتباط می‌نمایاند. اگرچه ممکن است هدف متنهای ادبی انتقال اطلاعات هم باشد، این متنها در وهلة نخست کارکرد زیباییشناختی دارند. نیروی تخیل مخاطب، همة حسها بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و بساوایی را برمی‌انگیزد و واکنش‌های ذهنی و احساسی را در او تحریک میکند (نیکولایوا، 1398، ص. 328-329). قصههای صمد بهرنگی را در تقسیمبندی قصههای قومی میتوان در زیرگروه «قصههای تکرارشونده یا زنجیرهای» (Cumulative Tale) قرار داد که در آنها عناصر داستانی از شخصیت گرفته تا گفتگو منظما تکرار میشوند تا قصه به سرانجام برسد. این قصهها برای کودکان آثار مناسبی هستند؛ زیرا الگوی تکرارشوندة حوادث و گفتگوها و شخصیتها به آنها امکان میدهد جریان قصه را بهخوبی درک کنند و با درونمایة آن ارتباط برقرار کنند (قزل ایاغ، 1397، ص. 138-139). نقش عنصر تکرار در قصههای صمد بهگونهای برجسته و ملموس است که میتوان آن را در زمرة ویژگیهای بلاغی قصه قرارداد. چنانکه بسیاری از ویژگیهای شاخص قالب ادبی از قبیل قافیه، تجانس آوایی، بحر عروضی، تضاد و طباق و مثل نیز قالب ریطوریقایی یا بلاغیاند.
1-4- ریطوریقا
ریطوریقا از آغاز به دو معنی بوده؛ گفتار زینتی و گفتار اقناعی. ریطوریقای زینتی از نفس ادبیات جدایی‌ناپذیر است. همان ساختار لفظی مفروضی که به خاطر خودش وجود دارد، به‌صورت ایستا بر شنوندگان اثر میگذارد و آنها را به سمت تحسین زیبایی یا نکتهسنجی میبرد. ریطوریقای اقناعی عبارت است از ادبیات کاربردی یا استعمال صناعت ادبی به‌منظور تقویت قدرت استدلال که شنوندگان را به‌صورت پویا به سمت جریان عمل میبرد (فرای، 1391، ص. 293-294). در تاریخ ریطوریقا نظریة نسبت طبیعی صدا با مفهوم مکرر در مکرر سر برمی‌آورد. بعید است که چنین نسبت طبیعی در کار بوده باشد ولی پیداست که عنصری به نام عنصر نامآوایی در زبان وجود دارد و شاعر آن را متکامل میسازد و استفاده میکند. ساده‌تر این است که هارمونی تقلیدی را کاربرد خاص ویژگی ریطوریقایی در نظر بگیریم که با کمیت کلاسیک همسان است، منتها بهتراست آن را به «کیفیت» متصف کنیم؛ یعنی الگوهای اکفایی که مصوتها و صامتها آن را میسازند. جایی که کیفیت پیوسته یا الگوی آوایی وجود دارد (همان، 312). چنین به نظر میرسد که استفادة گسترده از این الگوهای آوایی در قصههای بهرنگی آن را به تکنیک ثابت وی در ساختمان روایتهایش تبدیل کرده است.
2-4- اسم صوت/ نام‌آوا
اصطلاح نشانهشناسی Semiology/ Semiotics به نظریة نشانهها اشاره دارد و به روشی دلالت میکند که برمبنای آن بررسی نشانهها و نظامهای نشانهای میتواند مسائل مربوط به معنا و ارتباط را تبیین کند (معرک نژاد، 1393، ص. 49). نجفی نیز در تقسیمبندی انواع نشانه به این موضوع اشاره میکند که دلالت گروه الفاظی را که در دستور زبان «اصوات» مینامند میتوان از مقولة دلالت طبیعی شمرد و دلالت گروه الفاظی را که به «نام‌آوا» معروف است؛ یعنی الفاظی که به تقلید از اصوات موجود در طبیعت ساخته شده است (مثلاً شرشر آب) میتوان از مقولة دلالت تصویری دانست (نجفی، 1395، ص. 16). رضایتی و سلطانی (1394، ص.96) هر دو گروه را در تقسیمبندی انواع تکرار در زیرمجموعة تکرار کامل ناافزودة نامآوایی قرار دادهاند. نمونههایی از نام‌آوا یا اصوات در قصههای بهرنگی به شرح زیر است:
جدول شمارة 1
|
ردیف |
نام‌آوا/ اسم صوت |
شمارة صفحات شامل این نام‌آوا |
تعداد تکرار |
|
1 |
پچپچ |
10،103،295 |
3 |
|
2 |
قارقار |
16، 18 (3بار)، 19، 20 (2بار)، 23، 37، 38، 52، 54 (4بار)، 55 (2بار)، 58 (2بار) |
19 |
|
3 |
هق‌هق |
20، 21، 42 (2بار)، 119، 121، 130، 231 |
8 |
|
4 |
هایهای |
20، 254 |
2 |
|
5 |
پرپر |
19، 21 |
2 |
|
6 |
عوعو |
25، 26، 114، 171 |
4 |
|
7 |
تاپ‌تاپ |
15، 31، 40، 142، 215 |
5 |
|
8 |
بعبع |
61 |
1 |
|
9 |
قل‌قل |
81، 223 |
2 |
|
10 |
خرخر |
152، 155، 156 |
3 |
|
11 |
لندلند |
142 |
1 |
|
12 |
خش‌خش |
143 |
1 |
|
13 |
پیف‌پیف |
144 |
1 |
|
14 |
تیک‌تیک |
215، 216 |
2 |
|
15 |
جرینگ‌جرینگ |
216 (3بار)، 217 |
4 |
|
16 |
مع‌مع |
291 |
1 |
|
17 |
بعبع |
291 |
1 |
|
18 |
قاه‌قاه |
142، 151، 152، 302، 335 |
5 |
|
19 |
عرعر |
215 |
1 |
|
20 |
واق‌واق |
249 |
1 |
در این راستا ذیل تعریف اسم صوت (دلالت ذاتی/تسمیة تقلیدی) در فرهنگ اصطلاحات ادبی چنین آمده است: استفاده از دلالت ذاتی کلمات (سرچشمه‌گرفته از خاصیت آوایی کلماتی که ادای اصوات آنها بیان‌کنندة معنای آنهاست) با درآمیختن و تجمع و تناسب بین اصوات به لحاظ اندازه، حرکت، نیرو و ادا موجب تبلور و انتقال احساس خاصی میشود. (داد، 1392، ص. 222). این یکی از همان کارکردهایی است که بهرنگی به‌واسطة آن با مخاطبان قصههای خویش رابطهای صمیمانه برقرار کرده است. مخاطبانی که او بهخوبی میشناسد و میداند از آنها چه میخواهد و درنهایت این نکته را گوشزد میکند که «هیچ‌کدام از افسانهها ارزش علمی ندارند ... ما باید افکار و گفتگوها و رفتارمان را از زمان و مکان خودمان بگیریم. ما باید قهرمان زمان خودمان را جستجو کنیم و خودمان را در یک زمان و مکان محدود نکنیم. قرن بیستم زمان ماست و سراسر دنیا مکان ما» (بهرنگی، 1397، ص. 148).
3-4- تکنیک/ سبک ریطوریقایی صمد بهرنگی
بنابر تعریف، تکنیک(Teqnique)مجموعه شیوه‌هایی است که در بیان روایت به کار می‌روند، پس روش، شیوه و متد(Metod) است و فقط در فرم روایت تجلی پیدا میکند و در خدمت چگونه گفتن است و در فضای داستان یا «چه» گفتن دخالت ندارد. به تعبیری دیگر، تکنیک ابزاری است معطوف به‌صورت، شکل، فرم و ساختار روایت (بینیاز، 1394، ص. 102). این تعریف تنها بخشی از هدفمندی استفاده از این الگوها توسط بهرنگی را در برمی‌گیرد؛ اما در تعریف سبک می‌خوانیم؛ سبک، شیوة نویسنده است در چگونگی کاربست زبان در امر روایت. رویکرد نویسنده به متن و بافت روایت بر دو عنصر زبان و اندیشه پی‌ریزی میشود. سبک، ساختارهای نحوی نمونه‌ای، شکل برخورد با موضوع داستان، نوع موضوع، انواع صورت‌های خیال، گونههای تصویرسازی و دیدگاه و هر نوع ویژگی زبان‌شناختی را در برمی‌گیرد (فرای، 1391، ص. 101). در بررسی عوامل مختلفی که سبک متون را پدید می‌آورند، سه عامل نگرش مؤلف، گزینش زبان و عدول از هنجار یا انحراف از نرم را دخیل دانسته‌اند. بنابراین رویکرد، نگرش مؤلف و نهفته‌های ذهنی او به‌طور ناخواسته در خط‌مشی او نسبت به گزینش زبان انعکاس می‌یابد (داد، 1392، ص. 282). زبان علاوه‌بر رساندن خبر یک وظیفة مهم دیگر هم دارد و آن تبیین عواطف و احساسات انسان است. در زبان عاطفی، تکرار لازمة هنرآفرینی و خلاقیت هنرمندانه است (خلیلی جهان‌تیغ، 1380، ص. 30). این تعریف جامعیت کافی دربارة استفادۀ عامدانة بهرنگی از فرآیند تکرار یا دوگانسازی به‌عنوان نشانهای درخوربررسی در متن قصه‌هایش را دارد.
4-4- زیباییشناسی تکرار
تکرار از فرآیندهای مهم واژهسازی در زبان فارسی است. در این شیوه تمام یا بخشی از پایه در سمت چپ یا راست آن تکرار میشود که گاه با افزودههایی همراه است (رضایتی و سلطانی، 1394، ص. 108). تکرار از مسائل اساسی زیباییشناسی هنر است و در اصل آن را باید یکی از مختصات سبک ادبی قلمداد کرد (شمیسا، 1386، ص. 83). تکرار یا مکرر، لفظی را در سخن به‌قصد تأکید یا تعظیم یا غرضی دیگر دو یا چند بارآوردن است (رادفر، 1368، ص. 403). تکرار به‌طور عمده در خدمت تقویت بار موسیقیایی زبان است که از دیدگاه مباحث زیباییشناسی کلام قابل تأمل است و نوعی هنجارگریزی در محور زبان ایجاد میکند (سلاجقه، 1387، ص. 349). «تکرار در داستان کلیشه و زینت و واژگان میانتهی و ساختگی نیست، بلکه نظم دهنده و پدیدآورندۀ فضا و ساختار مضاعف در این گونه متون است و بین بخشها و واژگان داستانی روابط ارگانیک و متقابل به وجود می آورد» (ارجی، 1393، ص. 21). بهگونهای که ویژگی ذاتی برخی داستانهای کودک است و از زمان فرهنگ شفاهی رواج داشته نیز ابزاری است که خودآگاهانه برای تقویت حافظه به‌کاررفته است. تکرار واژگانی در داستانهای کودک افزون‌بر ساختاربندی خود داستان میتواند ابزاری برای آموزش و گسترش دایرة واژگانی کودکان باشد؛ یعنی برای کلیترین هدف آموزشی ادبیات کودک به‌کارگرفته شود (نیکولایوا، 1398، ص. 323).
5- انواع تکرار در قصههای صمد بهرنگی
اگرچه سلاجقه در کتاب نظریههای نقد شعر کودک و نوجوان، مقولة تکرار را به‌صورت تکرار واج، تکرار واژه، تکرار اسم صوت، تکرار قسمتی از واژه، تکرار فعل، تکرار مسند و قید، تکرار مسندالیه و مسندالیه در ترکیبهای دوتایی، تکرار جمله و تکرار آغازها در پایان (سفر حلقوی شعر) تقسیمبندی و بررسی کرده است (سلاجقه، 1387، ص. 349-357)؛ اما این شیوه در پژوهش حاضر مدنظر ما نیست، بلکه در این مقاله قصد داریم قصههای صمد بهرنگی را از نظر الگوهای فرایند تکرار در زبان فارسی با نگاهی نظاممند میان قاعده و معنای ایجادشده در درون شبکة زبانی بررسی کنیم.
1-5- تکرار برای تأکید
نیکولایوا (Maria Nikolajeva) ذیل عنوان شگردهای سبکی، دربارۀ تکرار چنین مینویسد: تکرار اگرچه ازنظر سبکی معمولاً شیوهای ضعیف و نامناسب به‌شمار میآید؛ اما بسیاری وقتها به‌عمد به‌کارگرفته میشود و میتواند تأثیر زیادی داشته باشد. این تکرار برای تأکید است و اینک برخی از نمونههای آن:
«آن شب جنگل را، آن جنگل پر از اسرار را» (بهرنگی، 1397، ص. 122).
«دریچه را، دریچة خانهاش را» (بهرنگی، 1397، ص. 330 ).
«مسخرهاس خیلی هم مسخرهاس» (بهرنگی، 1397، ص. 308).
«ستاره بود و ستاره بود، میلیونها ستاره» (بهرنگی، 1397، ص. 113).
«یک قِران بده، یک قران که چیزی نیست» (بهرنگی، 1397، ص. 212).
همچنین ربط مکرر(Polysyndeto) (به‌کاربردن «و») مانند «روزها و هفتهها و ماهها و سالها» ( بهرنگی، 1397، ص. 122، 170) تأکید بیشتری بر این ساختار میگذارد. در ادامه به موارد بسیاری از این دست، در قصههای صمد بهرنگی بر پایة تقسیمبندی انواع تکرار خواهیم پرداخت.
2-5- تکرار فاصلهدار
مورد دیگر تکرار فاصلهدار(Distant repetition) ست که نیکولایوا آن را ابزار ادبی قدرتمندی میداند که با تکرار یک واژه یا عبارت کلیدی در لحظههایی ویژه به‌طور ضمنی بر حضور آن در سراسر متن دلالت میکند (نک. نیکولایوا، 1398، ص. 334). به‌عنوان مثال در قصة تلخون از قصههای بهرنگی عبارت «ده سال است که ...» 9 بار در متن تکرار شده است (بهرنگی، 1397، ص. 325) یا در قصههای دیگر وی، عبارتهای «بیش‌از نیم مشت، کم از یه مشت / یکی هزار شه، خدا برکت بده / اول آخری شه، دیدید دیگه نبینید / دیگه از این غلطها نکنی» (بهرنگی، 1397، ص. 331)؛ «سه دفعه» (بهرنگی، 1397، ص. 316)؛ «هفت قبر به ...» (بهرنگی، 1397، ص. 330) هرکدام 3 بار و «الآن ... را هم می‌خورم» (بهرنگی، 1397، ص. 363-362) 5 بار؛ «بوی گند» (بهرنگی، 1397، ص. 84-86) 4 بار؛ «چیز گنده و بدترکیب» (بهرنگی، 1397، ص. 120) 2 بار؛ «ماهها و سالها» (بهرنگی، 1397، ص. 313) 7 بار؛ «از کجا میآید؟ به کجا میرود؟ کسی نمیداند!» (بهرنگی، 1397، ص. 101) 2 بار در متن تکرار شدهاند.
3-5- تکرار کامل
در زبان فارسی فرایند تکرار انواع گوناگونی دارد. به‌طورکلی میتوان این فرایند را در زبـان فارسـی بـه دو نوع کلی تکرار کامل و تکرار ناقص تقسیم کرد. فرایند تکرار کامل به شکلهـای مختلفی در زبان فارسی صورت میگیرد. الف) تکرار کامل ناافزوده؛ ب) تکرار کامل افزوده؛ ج) تکرار کامل پژواکـی (شقاقی،1390، ص. 58).
نخست به بررسی نمونههای موجود در قصههای بهرنگی ازنظر فرایند تکرار کامل میپردازیم. فرآیند تکرار کامل، فرآیندی است واژ-واجی که در آن تمام پایه تکرار میشود (McCarthy et al., 2006, p. 182).
1-3-5- تکرار کامل افزوده
در تکرار کامل افزوده علاوه‌بر اینکه کلمة پایه به‌طور کامل تکرار میشود، عنصری دستوری (حرف‌اضافه یا وند) نیز میان یا پایان صورت مکرر قرار میگیرد (شقاقی،1390، ص. 61). بر این اساس شقاقی تکرار کامل افزوده را به دو نوع؛ میانی و پایانی تقسیم کرده است؛ اما چنانکه در ادامه میآید، در متن قصههای صمد بهرنگی نمونههایی از ترکیب افزودة آغازین و میانی، میانی و پایانی هم دیده میشود که در تقسیم‌بندی‌های پژوهشهای پیشین اشارهای به آنها نشده است.
5-3-1-1- تکرار کامل افزودة میانی
جدول شمارة 2
|
ساختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
اسم/صفت/ قید + به + اسم/ صفت/ قید |
1 |
سربه‌سر |
177 |
1 |
19 |
|
2 |
دست‌به‌دست |
187 |
1 |
||
|
3 |
حال‌به‌حال |
189 |
1 |
||
|
4 |
ثانیه‌به‌ثانیه |
197 |
1 |
||
|
5 |
روبه‌رو |
211، 255، 333 |
3 |
||
|
6 |
دوبه‌دو |
212 |
1 |
||
|
7 |
روزبه‌روز |
247، 256، 257، 345 |
4 |
||
|
8 |
خودبه‌خود |
252 |
1 |
||
|
9 |
منزل‌به‌منزل |
253 |
1 |
||
|
10 |
گوربه‌گور |
328، 274 |
2 |
||
|
11 |
سال‌به‌سال |
182، 339 |
2 |
||
|
12 |
جابه‌جا |
327 |
1 |
||
|
اسم+ تا/ که + اسم |
13 |
گوش‌تاگوش |
322 |
1 |
2 |
|
14 |
هنوزکههنوز |
284 |
1 |
||
|
اسم+ اندر/ در/ پشت+ اسم |
15 |
دست‌دردست |
102، 313 |
2 |
6 |
|
16 |
پی‌درپی |
122، 333 |
2 |
||
|
17 |
قطاردرقطار |
158 |
1 |
||
|
18 |
سؤال‌پشت‌سؤال |
293 |
1 |
||
|
اسم+ بر+ اسم |
19 |
دست‌بردست |
152 |
1 |
2 |
|
20 |
نعش‌برنعش |
280 |
1 |
||
|
اسم/ قید/ صفت/ فعل + و+ اسم/ قید/ صفت/ فعل |
21 |
پچ‌وپچ |
10، 64، 70، 88، 102، 103، 129 |
7 |
33 |
|
22 |
مِن‌ومِن |
109 |
1 |
||
|
23 |
خش‌وخش |
196 |
1 |
||
|
24 |
تندتر و تندتر |
102 |
1 |
||
|
25 |
نزدیک‌ترو نزدیک‌تر |
300 |
1 |
||
|
26 |
بالاتر و بالاتر |
224 |
1 |
||
|
27 |
آمد و آمد |
92، 273، 281، 362 |
4 |
||
|
28 |
رقصیدند و رقصیدند |
102 |
1 |
||
|
29 |
آمدند و آمدند |
141 |
1 |
||
|
30 |
رفتندو رفتند |
171 |
1 |
||
|
31 |
درشت‌تر و درشت‌تر |
185 |
1 |
||
|
32 |
رفت و رفت |
272، 294، 298، 359، 362، 363 |
7 |
||
|
33 |
چنان و چنان |
252، 261، 270 |
3 |
||
|
34 |
میخورد و میخورد |
256 |
1 |
||
|
35 |
چه‌وچه |
258 |
1 |
||
|
36 |
دوید و دوید |
334 |
1 |
||
|
مادة مضارع/ اسم+ وا+ مادة مضارع/ اسم |
37 |
جورواجور |
304 |
1 |
1 |
|
اسم/ صفت+ (تر)+ از+ اسم/ صفت |
38 |
لب از لب |
164، 249، 260 |
1 |
5 |
|
39 |
کار از کار |
259، 280 |
2 |
||
|
40 |
قدم از قدم |
263 |
1 |
||
|
41 |
بدتر از بد |
263 |
1 |
||
|
اسم/صفت+ ﹻ / یِ+ اسم/ صفت |
42 |
سردِسرد |
156، 158، 189 |
4 |
12 |
|
43 |
سفیدِسفید |
176 |
1 |
||
|
44 |
پُرِپُر |
100 |
1 |
||
|
45 |
تاریکِ‌تاریک |
141 |
1 |
||
|
46 |
تنهایتنها |
37، 164، 167، 171 |
4 |
||
|
47 |
آبادِآباد |
181 |
1 |
||
|
اسم+ تو + اسم |
48 |
دل‌تودل |
134 |
1 |
1 |
|
اسم+ رو / روی+ اسم |
49 |
دست‌روی‌دست |
187، 247، 359 |
3 |
3 |
|
اسم/ صفت/ مادة مضارع+ ا + اسم / صفت/ مادة مضارع |
50 |
جوراجور |
111، 118، 209، 215، 216، 219، 330 |
7 |
22 |
|
51 |
دورادور |
61، 91، 99، 271 |
5 |
||
|
52 |
رنگارنگ |
91، 98، 138، 219، 224 |
7 |
||
|
53 |
گوناگون |
91 |
1 |
||
|
54 |
پیچاپیچ |
237، 253 |
2 |
||
|
قید/ اسم/ فعل+ و+ بی/نا/ن+ قید/اسم/ فعل |
55 |
کس‌وناکس |
258، 259 |
2 |
4 |
|
56 |
داد‌و‌بیداد |
178 |
1 |
||
|
57 |
آمدنیامد |
121 |
1 |
||
|
اسم/ صفت+ نشانة جمع (ها/ ان)+ اسم / صفت |
58 |
میلیونهامیلیون |
113 |
1 |
5 |
|
59 |
میلیاردهامیلیارد |
132 |
1 |
||
|
60 |
هزاران‌هزار |
132 |
2 |
||
|
61 |
هزارها‌هزار |
299 |
1 |
||
|
|
جمع کل |
115 |
|||
تکرار در برای زبانها نیز مفهوم عادت یا تصادفی‌بودن عمل و یا استمرار و تکرار عمل را گاه دربارۀ چند چیز یا فرد مختلف در فعلها میرساند (McCarthy et al., 2006, p. 181)؛ مانند نمونههای روزبه‌روز، سال‌به‌سال، پی‌درپی، دوید و دوید و ... که در جدول بالا آمده است.
5-3-1-2- تکرار کامل افزودة آغازین و میانی
تنها نمونة موجود در قصههای صمد که مفهوم قسم میدهد به+پایه+به+پایه: به‌کی‌به‌کی (بهرنگی، 1397، ص. 163). در مواردی از این دست «تکرار میتواند باعث بروز و پرورش معانی و ترکیبات جدید» شود. (بنیطالبی و فروزنده، 1396، ص. 39)
5-3-1-3- تکرار کامل افزودة پایانی
جدول شمارة 3
|
ساختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
اسم/ صفت/ مادة مضارع + اسم/ صفت/ مادة مضارع + ان/ انه/ ها |
1 |
کورکورانه |
243 |
1 |
3 |
|
2 |
دوردورها |
261 |
1 |
||
|
3 |
لنگ‌لنگان |
293 |
1 |
||
|
اسم/ صفت+ اسم/ صفت + ــــَـــــک/ــــَـــــکی |
4 |
قلقلک |
196، 302 |
11 |
15 |
|
5 |
راست‌راستکی |
71، 166، 178 |
3 |
||
|
6 |
پس‌پسکی |
291 |
1 |
||
|
اسم/ صفت+ اسم/ صفت+ و/ ی |
7 |
نازنازو |
298 |
1 |
6 |
|
8 |
راست‌راستی |
130 |
1 |
||
|
9 |
خط‌خطی |
222، 223 |
2 |
||
|
10 |
پیچ پیچی |
286 |
1 |
||
|
11 |
گاه‌گاهی |
258 |
1 |
||
|
اسم+ اسم+ ه/ ﹻ |
12 |
خرخره |
280 |
1 |
11 |
|
13 |
ولوله |
259 |
1 |
||
|
14 |
زمزمه |
99، 306، 334، 338 |
4 |
||
|
15 |
قهقهه |
293، 296، 330 |
3 |
||
|
16 |
امر امرِ |
249 |
1 |
||
|
17 |
کار کارِ |
251 |
1 |
||
|
|
|
جمع کل |
35 |
||
5-3-1-4- تکرار کامل افزوده میانی و پایانی
جدول شمارة 4
|
ساختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
اسم+ و+ اسم+ ی |
1 |
لجولجبازی |
182 |
1 |
1 |
|
پایه+ ی+ از+ پایه+ ها |
2 |
روزیاز روزها |
274 |
1 |
1 |
|
پایه+ ی+ پایه |
3 |
یکییک |
283،286 |
2 |
2 |
|
|
جمع کل |
4 |
|||
5- 3-2- تکرار کامل ناافزوده
در این فرآیند یک سازه به‌طور کامل تکرار میشود. تکرار کامل پایه موجب ساخت واژههای مکرر کامل ناافزوده میشود (فیاضی، 1392، ص. 143). فرایند تکرار کامل ناافزوده در زبان فارسی معناهایی چون «تأکید»، «تداوم»، «تعدد و بی‌شماری» یا «انبـوهی» را در بردارد. در ساخت این دسته از واژههای مکرر کامل، کلمة پایه بدون حذف یا افزوده‌شـدن عنصـری بـه آن در جزء مکرر تکرار میشود (شقاقی، 1390، ص. 61)؛ مانند نمونههای «دسته‌دسته، خرمن‌خرمن، گنده‌گنده». در جدول زیر گروه اسمی «دل و جگر» که به‌رغم بیان نوع خوردنی آن در لفظ، درواقع دلالت بر جرأت و شجاعت به‌عنوان نشانهای از مردانگی دارد که در قصة تلخون در تقابل با علامت ظاهری جنس نر آمده است (بهرنگی، 1397، ص. 308) و ازطریق تکرار مکرر آن بهرنگی بر این نکته تأکید میکند که مرد واقعی یا به تعبیری دیگر، انسان متعالی و خردمند و دوری‌گزین از جهل و بی‌تفاوتی نسبت به جامعه کسی است که روحیة پرسشگری و مطالبة حق و حقیقت در وجودش به منصة ظهور رسیده است (نک. بهرنگی، 1397، ص. 310).
جدول شمارة 5
|
ساختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
تکرار کامل ناافزودة اسمی |
1 |
یکی‌یکی |
43، 355 |
2 |
33 |
|
2 |
سوراخ‌سوراخ |
62، 109، 215 |
3 |
||
|
3 |
دسته‌دسته |
91، 94، 101، 315 |
4 |
||
|
4 |
تَرَک‌تَرَک |
98 |
1 |
||
|
5 |
تکه‌تکه |
22، 181، 318، 321 |
4 |
||
|
6 |
زارزار |
171 |
1 |
||
|
7 |
زنده‌زنده |
30، 164، 298 |
3 |
||
|
8 |
ریزریز |
200 |
1 |
||
|
9 |
عقب‌عقب |
182، 190، 334 |
3 |
||
|
10 |
دانه‌دانه |
187 |
1 |
||
|
11 |
خداخدا |
209 |
1 |
||
|
12 |
برق‌برق |
214، 224 |
2 |
||
|
13 |
فوج‌فوج |
276 |
1 |
||
|
14 |
بندبند |
241 |
1 |
||
|
15 |
دنیادنیا |
285 |
1 |
||
|
16 |
خرمن‌خرمن |
304 |
1 |
||
|
17 |
نفس‌نفس |
330 |
1 |
||
|
18 |
چونه‌چونه |
351 |
1 |
||
|
19 |
سوسو |
336 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة صفتی |
20 |
گنده‌گنده |
50، 284، 285، 289، 340 |
6 |
43 |
|
21 |
پاره‌پاره |
56، 252، 297 |
3 |
||
|
22 |
یک‌یک |
118، 171، 174، 316، 347 |
5 |
||
|
23 |
نرم‌نرم |
20، 89، 99 |
3 |
||
|
24 |
آرام‌آرام |
195 |
1 |
||
|
25 |
تکتک |
248 |
1 |
||
|
26 |
راست‌راست |
334 |
1 |
||
|
27 |
راستی‌راستی |
13، 18، 22، 50، 139، 174، 210، 285، 293 |
9 |
||
|
28 |
بلندبلند |
57، 58، 159، 205، 330، 331 |
8 |
||
|
29 |
دراز دراز |
91 |
1 |
||
|
30 |
دوتادوتا |
100 |
1 |
||
|
31 |
سه‌تاسه‌تا |
100 |
1 |
||
|
32 |
میلیون‌میلیون |
258 |
1 |
||
|
33 |
کوتاه‌کوتاه |
304 |
1 |
||
|
34 |
تشنه‌تشنه |
340 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة آوایی |
35 |
نمونهها در جدول شماره 1 |
- |
- |
67 |
|
تکرار کامل ناافزودة صوتی |
36 |
به‌به |
194 |
1 |
21 |
|
37 |
وای‌وای |
32، 34 |
3 |
||
|
38 |
له‌له |
32 |
1 |
||
|
39 |
ور ور |
88 |
1 |
||
|
40 |
هاهاها |
211، 289، 296، 307، 329، 330 |
9 |
||
|
41 |
هه‌هه‌هه |
211 |
1 |
||
|
42 |
اوهواوهو |
297، 301 |
3 |
||
|
43 |
هرهر |
303 |
1 |
||
|
44 |
قاقا |
334 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة گروهی |
45 |
پاورچین‌پاورچین |
11، 18، 31، 333 |
4 |
35 |
|
46 |
کورمال‌کورمال |
82 |
1 |
||
|
47 |
نوک‌پا نوک‌پا |
108 |
1 |
||
|
48 |
گیج‌ومنگ |
107 |
1 |
||
|
49 |
ریزودرشت |
114 |
1 |
||
|
50 |
سوراخ‌سنبه |
116 |
1 |
||
|
51 |
قوم‌وخویش |
130 |
1 |
||
|
52 |
هِروکِر |
304 |
1 |
||
|
53 |
سر و کول |
337 |
1 |
||
|
54 |
دل‌وجگر |
306، 307، 309، 312 |
21 |
||
|
55 |
هزاران فرسخ به‌سوی |
313 |
1 |
||
|
56 |
دو چشم و دوگوش |
348 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة جمله‌ای |
57 |
کچلها هزارویک ترفند (فن) بلدند. |
69، 72 |
2 |
31 |
|
58 |
ما صدتا صدوپنجاه چشم هلوی رسیده و آبدار بودیم |
183 |
2 |
||
|
89 |
... شاهد باشد |
159 |
1 |
||
|
60 |
نشد هم که نشد |
229 |
1 |
||
|
61 |
نشدکهنشد |
319، 321، 324 |
3 |
||
|
62 |
بلند شو... |
271 |
2 |
||
|
63 |
دید که چیزی نیاوردهاند |
321 |
2 |
||
|
64 |
تندتر کن |
281 |
2 |
||
|
65 |
مگر سیاه نیست؟ |
282 |
3 |
||
|
66 |
به آخر میرسد |
284 |
3 |
||
|
67 |
هرچه دلش خواست... |
322 |
2 |
||
|
68 |
باید بخندی و شادی کنی می‌فهمی؟ |
333 |
2 |
||
|
69 |
همة کارها زیر سر زنمه |
333 |
2 |
||
|
70 |
پس اینجا هم...آه چه بد! لیکن آه نیامد، چون کاری از دستش ساخته نبود، این را خودش گفته بود. |
317، 322 |
2 |
||
|
71 |
گناه من بود |
343 |
2 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة قیدی |
72 |
دواندوان |
28، 73، 186، 193، 219، 227 |
9 |
67 |
|
73 |
کشانکشان |
33، 34، 55، 273، 318 |
5 |
||
|
74 |
ترسانترسان |
34، 55، 74، 131 |
4 |
||
|
75 |
خندانخندان |
35، 51، 244 |
3 |
||
|
76 |
تکانتکان |
38، 52، 356 |
3 |
||
|
77 |
تندتند |
71، 72، 198، 216، 221، 283، 320 |
7 |
||
|
78 |
یواشیواش |
92، 96، 102، 111، 113، 180، 185، 186، 189، 198، 263، 346 |
14 |
||
|
79 |
کم‌کم |
189، 278، 345 |
4 |
||
|
80 |
آهسته‌آهسته |
80، 202، 235 |
3 |
||
|
81 |
چپ‌چپ |
290، 269 |
2 |
||
|
82 |
خیلی‌خیلی |
66، 123، 143، 204، 219 |
5 |
||
|
83 |
ورجهورجه |
13 |
1 |
||
|
84 |
رفته‌رفته |
100، 102، 247 |
3 |
||
|
85 |
سلانهسلانه |
141 |
2 |
||
|
86 |
لنگان‌لنگان |
356 |
1 |
||
|
87 |
غش‌غش |
208 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة فعلی |
88 |
رفتندرفتند |
356 |
2 |
3 |
|
89 |
نرو نرو |
288 |
1 |
||
|
تکرار کامل ناافزودة گروه وصفی/ منادایی |
90 |
آن چشمهای راضی و مهربان، آن صورت خوش و خندان و آن دهان گل و شیرین |
139، 141 |
2 |
7 |
|
91 |
ای کبوتر خوش‌صحبت |
166 |
3 |
||
|
92 |
ای دختر زیبا |
166 |
2 |
||
|
|
جمع |
307 |
|||
4-5- تکرار پژواکی
نوع دیگری از تکرار که در زبان فارسی بسیار زایاست، تکرار پژواکـی است. شقاقی این واژهها را در زمرة تکرار ناقص تلقی کـرده و زیر گروه تکـرار نـاقص پیشـوندی یـا پسـوندی دستهبندی کرده است (نک. شقاقی، 1379؛ 1386)؛ اما مکارتی و پرینس (1986) معتقدند که در این نوع تکرار عنصری از پایه حـذف نمـیشـود، بلکه شکلی از ناهمگونی که بر کلّ واژۀ مکرر (برون‌داد) عمل میکند، باعث تفاوت (حتی گاه تنها در یک مشخصه در یک واکه یا همخوان) در یکی از این دو جفت واژهای میشود که در ترکیب شرکت کردهاند. به همین دلیـل میتوان این گروه از واژههای مکرر فارسی را نوعی از تکرار کامل تلقی کرد و براسـاس نـوع تغییـری کـه در جـزء مکرر این واژهها رخ میدهد آنها را به دو نوع تقسیم کرد: الف- تغییر همخوان پایة تکـرار؛ ب- تغییر واکههای پایه. تکرار پژواکی تغییر همخوان شامل واژههایی میشود که در آنها فقط همخوان آغازی واژه تغییر میکند و بقیة عناصـر بـدون تغییر در وند مکرر تکرار میشوند؛ مانند «کاروبار»، «دنگ‌وفنـگ»، «شیک‌وپیک»، «ظریـف‌مریـف»، «چیزمیز» در این گروه از واژهها که از آنها اغلـب معنـای «و از ایـن قبیـل» و یـا «شـدت» برداشت میشود گرایش به جایگزینی هم‌خـوان آغـازی بـا هم‌خـوانی لبـی بسـیار بیشـتر اسـت به‌ویژه در بـین هم‌خوانهای جایگزین کاربرد دو واج لبی /m/ و /p/ از بسامد بسیار بالایی برخوردار است (شقاقی، 1390، ص. 64).
جدول شمارة 6
|
اختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
پایه+ (و) + تکرار پایه با تغییر صامت آغازین |
1 |
سُرومُر |
105 |
1 |
16 |
|
2 |
عزرائی مزرائیل |
149 |
1 |
||
|
3 |
تارومار |
246 |
1 |
||
|
4 |
بگومگو |
42، 285، 286 |
3 |
||
|
5 |
کلک‌ملک |
51 |
1 |
||
|
6 |
تته‌پته |
26، 278 |
2 |
||
|
7 |
اخم‌وتخم |
10 |
1 |
||
|
8 |
هاج‌وواج |
104، 309 |
2 |
||
|
9 |
پول‌مول |
273 |
1 |
||
|
10 |
جلزولز |
327 |
1 |
||
|
11 |
خس‌ونس |
338 |
1 |
||
|
12 |
شندرپندر |
352 |
1 |
5-5- تکرار ناقص
در تقسیم‌بندی‌های پیشین تکـرار ناقص را دارای دو نوع پیشوندی و پسوندی شمرده‌اند که هر یک اقسام مختلفی را در برمـیگیرد (شقاقی، 1390، ص. 58). اما به نظر میرسد نوع سومی نیز وجود دارد که در هیچ‌یک از دو دستة مذکور قرار نمی‌گیرد و ازآنجاکه اجزاء هر دو سوی این‌گونه دارای معنا هستند و اولویتی در انتخاب جزء پایه وجود ندارد (مانند جمال‌وکمال، سنوسال) و نمی‌توان به‌سبب تقدم و تأخر یکی را بر دیگری ارجح دانست، شاید بتوان آنها را در تقسیمبندی تازهای ذیل گروه تکرار ناقص «دوسویه» قرار داد. اگرچه برخی نمونههایی که در ردیف 21تا33 جدول شماره 7 قرار دارند (مثلاً تک و تنها، جنب و جوش، زر و زیور، یار و یاور)، از دیدگاه معنیشناسی، ذیل عنوان «باهمآیی متداعی» (Collocation) قرار گرفتهاند. به عبارتی، کاربرد باهمآیی واژهها برحسب ویژگیای که آنها را در یک حوزه معنایی قرار میدهد در میان صناعات ادبی، مراعاتالنظیر مینامند (ن.ک. صفوی، 1379، ص. 198-199)، که البته این تقسیمبندی بر جنبۀ زیباییشناسی و بلاغت قصههای صمد تاکید میکند.
جدول شمارة 7
|
ساختار |
ردیف |
نمونهها |
شمارة صفحات |
تعداد تکرار |
مجموع |
|
|
تکرار صامت آغازین+ افزوده(ه) |
1 |
ننه |
8، 9، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16، 17، 18، 20، 21، 22، 23، 24، 26، 28، 30، 32، 35، 36، 37، 38، 39، 41، 42، 44، 45، 46، 47، 48، 49، 61، 64، 65، 67، 127، 129، 130، 131 |
151 |
166 |
|
|
2 |
دده |
12، 18، 24، 29، 36، 38، 39، 43، 46، 48 |
15 |
|||
|
این/روی+ پایه + (و) + آن/زیر+ پایه |
3 |
این‌ورآن‌ور |
10، 13، 19، 30، 33، 48، 53، 67، 68، 86، 91، 101 |
19 |
31 |
|
|
4 |
اینجاوآنجا |
66، 111، 118، 125، 127 |
5 |
|||
|
5 |
روی درختان و زیر درختان |
177 |
1 |
|||
|
6 |
این‌بر و آن‌بر |
195، 226 |
2 |
|||
|
(از) + این + پایه + به + آن + پایه |
7 |
از این سنگ به آن سنگ |
203 |
1 |
||
|
8 |
از این پهلو به آن پهلو |
228 |
1 |
|||
|
9 |
از این‌طرف به آن‌طرف |
283 |
1 |
|||
|
10 |
این‌ور رفت آن ور رفت |
298 |
1 |
|||
|
از+ پایه+به+پایة افزوده |
11 |
از گوشهای به گوشة دیگر |
215 |
1 |
1 |
|
|
پایه+(و) + تکرار پایه با تبدیل مصوت |
12 |
آخ‌واوخ |
51 |
1 |
7 |
|
|
13 |
تک‌وتوک |
216، 224 |
2 |
|||
|
14 |
قاروقور |
221 |
1 |
|||
|
15 |
سَروسِر |
46 |
1 |
|||
|
16 |
قیل‌وقال |
87 |
1 |
|||
|
17 |
تلق‌تلوق |
215 |
1 |
|||
|
پایه+ (و) + تکرار پایه با تغییر صامت یا هجای اول و یا با افزایش صامت اول |
18 |
کورمکور |
150، 151 |
3 |
16 |
|
|
19 |
الک‌دولک |
161، 162، 169 |
11 |
|||
|
20 |
آش‌ولاش |
63، 131 |
2 |
|||
|
دو جزء معنادار مختلف اما متشابه در صامت آغازین |
21 |
گم‌وگور |
8، 123 |
2 |
18 |
|
|
22 |
خشک‌وخالی |
9 |
1 |
|||
|
23 |
جنب‌وجوش |
29 |
1 |
|||
|
24 |
تک‌وتنها |
87، 92، 155 |
3 |
|||
|
25 |
مات‌ومبهوت |
256 |
1 |
|||
|
26 |
مات‌ومعطل |
120 |
1 |
|||
|
27 |
لب‌ولوچه |
254 |
1 |
|||
|
28 |
زروزیور |
258 |
1 |
|||
|
29 |
یارو یاور |
276 |
1 |
|||
|
30 |
دم‌ودستگاه |
338 |
1 |
|||
|
31 |
دودودم |
338 |
1 |
|||
|
32 |
سنوسال |
340 |
1 |
|||
|
|
33 |
گل‌وگشاد |
264،254،305 |
3 |
|
|
|
دو جزء معنادار متشابه، اما متفاوت در صامت آغازین |
34 |
جمال‌وکمال |
319، 321 |
2 |
3 |
|
|
35 |
کیابیا |
352 |
1 |
|||
|
دو جزء معنادار متفاوت، اما متشابه در صامت پایانی |
36 |
کج‌ومعوج |
35، 338 |
2 |
2 |
|
|
پایه+ و+ صورت جمع پایه |
37 |
رسم‌ورسوم |
127 |
1 |
1 |
|
|
|
جمع کل |
245 |
||||
نمودار شمارة 1- مقایسه انواع تکرار در قصههای صمد بهرنگی
نمودار شماره2- درصد تکرارها بر مبنای تعداد گونههای تکرار
6-تحلیل توصیفی‌آماری
باتوجه به آمار به‌دست‌آمده از نمودارهای شمارة 1 و 2، بیشترین تعداد تکرار به گروه تکرار کامل (193 مورد، 478 مرتبه) یعنی 74.23 درصد اختصاص دارد که از میان آن، تکرار کامل ناافزوده (307 مرتبه تکرار مربوط به 111 مورد یعنی 42.96 درصد) سهم بیشتری دارد. البته بیشترین تنوع کمی در این گروه متعلق به گروه نامآوایی و سپس قیدی است. پس‌از تکرار کامل، تکرار ناقص (37 مورد، 245 مرتبه) قرار دارد که با 14.23 درصد بالاترین میزان کاربرد را به خود اختصاص داده است. در تکرار ناقص کاربرد واژة «ننه» به معنای مادر (151 بار) بیشترین کاربرد را دارد. باتوجه به اهمیتی که بهرنگی به بحث تعلیم و تربیت کودکان میداده است، گمان میرود اشارهای باشد به تأکید وی بر نقش مادر در شکلگیری و پرورش شخصیت کودک. درضمن گروه قیدی که همچون نام‌آواها بیشترین میزان را به خود اختصاص داده در غالب موارد به یاری تنظیم ریتم و ضرباهنگ حوادث در طول روایت آمده است- به‌عنوان‌مثال یواشیواش، آهسته‌آهسته، سلانهسلانه، ورجهورجه، تندتند-که احساسات و هیجانات مخاطب را عمیقاً با خود همراه میسازد و هم کنجکاوی او را در پیگیری روند و فرجام داستان برمی‌انگیزد.
7- نتیجه
در تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران صمد بهرنگی یکی از مؤثرترین افرادی است که در آفرینش قصههای نو بر پایۀ افسانههای کهن گام مهمی برداشته است. اگر قدرت سبک در ادبیات را متأثر از عناصر زیباییشناختی و پتانسیل نحوی واژگان بدانیم ساختار روایی مجموعه قصههای صمد بهرنگی نشان میدهد یکی از مؤلفههای سبکی وی استفاده از عنصر تکرار است. بسامد بسیار بالای استفاده از فرآیند تکرار (777 مرتبه مربوط به 260 گونة مکرر) که غالب آنها از گونۀ تکرار کامل ناافزوده هستند- در بستر 17 قصه توسط صمد بهرنگی عامدانه‌بودن این شیوة گزینش واژگان و عبارتها در چیدمان روایت قصهها را به‌عنوان مشخصة سبکی نشان میدهد که میتوان آن را افزون‌بر کارکرد زیباییشناختی در القای اندیشههای نویسنده به مخاطبان خاص خود (کودک و نوجوان) و برانگیختن تفکر انتقادی و آرمانخواهی و اعتلای اندیشههای آنان عاملی اثرگذار برشمرد. انتخاب واژگان و ترکیبهای مکرر خاص، گاه به قصه ضرباهنگی تند بخشیده و گاه با جریانی کند و آرام، ذهن سیال مخاطب را با خود همسو میسازد. تکرار برخی واژهها و جمله‌ها به‌ویژه درگفتگوها سبب ایجاد ارتباطی عمیق و صمیمی با مخاطب شده، چنانکه رخدادها و حوادث را به‌شکلی همذاتپندارانه همراهی میکند. آشنایی با جزئیات و مختصات یکی از عناصر سازنده و مؤثر قصههای بهرنگی از دستاوردهای این پژوهش است که میتواند برای نویسندگان جوان در جهت اعتلای ادبیات کودکان ایران راهگشا باشد و بر نظرگاه پژوهشگران این عرصه دریچهای تازه بر واکاوی آثار و تألیفات برجسته و ماندگار این حوزه بگشاید و یا به‌عنوان ابزاری برای تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان یا دانشآموزان دوزبانه ایرانی استفاده شود. همچنین در این پژوهش گونههای تازهای از تکرار یافت شد که نویسندگان آنها را ذیل گروه‌های تکرار کامل افزودة آغازین و میانی، افزودة میانی و پایانی و نیز تکرار ناقص دوسویه قرار دادهاند.
پینوشت
1- نظریة بهینگی theory optimality درصدد کشف اشتراکات زبانی است و رویکرد جدیدی به ساخت واجی، صرفی و نحوی زبانها داشته و توانسته فرآیند تکرار را که همواره برای رویکردهای قاعده‌بنیاد چالش بوده با اعمال محدودیت‌ها تبیین کند.
)