بررسی ارزش " تکرار " از دیدگاه مکتب صورتگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران

چکیده

بحث تکرار یکی از مباحث مهم کتب بدیعی- بلاغی است که از دیرباز کانون توجه علمای بلاغت بوده است؛ ولی آنچنانکه باید و شاید ارزش موسیقایی آن را بررسی و تحلیل نکرده‌اند. البته بعضی از معاصران (شفیعی، شمیسا، وحیدیان، راستگو و ...) در کتاب‌های خود در باب صنایع بدیعی، با دید ژرف‌نگرانه‌ای آن را بررسی کرده و تا جایی پیش رفته‌اند که کل موسیقی شعر را مرهون تکرار دانسته‌اند؛ از این رو، در این مقاله کوشش شده است که نه‌تنها ارزش موسیقایی تکرار، جایگاه زیرساختی آن در بسیاری از آرایه‌های لفظی موجود در کتب بدیعی نشان داده شود. آرایه‌هایی چون هم‌حروفی، هم‌صدایی، تصدیر، ردالصدر، سجع، جناس، مکرر، تشابه‌الاطراف، طرد و عکس، و قلب و ... با این ساز و سامان که تکرار از کوچک‌ترین واحد زبان (= واج) تا بزرگترین واحد زبان (= جمله) و حتی تا واحد شعر نیمایی (= بند) مطرح است؛ تکرار واج، تکرار هجا، تکرار گروه، تکرار واژه، تکرار مصراع، تکرار بیت، تکرار بند. در این دسته‌بندی منطقی و منظم از آرایه‌های ادبی که براساس دیدگاه زبان‌شناسی شکل گرفته بسیاری از عیوب مطرح کتب بدیعی پیشینیان همچون نبود طبقه‌بندی مشخص، طرح نکردن مسائل زیباشناسانه، پیچش بیش از نیاز اصطلاحات و فروع و شاخه‌های آن، یادگیری مشکل و سخت آرایه‌های ادبی و طبقه‌بندی براساس حروف الفبا- که راه به جایی هم نمی‌برد- و ... برطرف خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The evaluation of “repetition" from the formalistic point view

نویسندگان [English]

  • Bahiyeh Ahmadi Bidguli 1
  • Mohammad Reza Qari 2
1 Ph. D. Student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Arak, Arak, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Arak, Arak, Iran
چکیده [English]

Abstract
The second decade of the twentieth century is the beginning of a massive transformation in literary theory which was called later "formalism". The outstanding feature of this school was breaking with literary norms belong to the past and discover the secret of "literary" in a literary work. The aim of the founders of this school, that became well-known as the Russian formalists, was finding a scientific basis for literary criticism. The first step in this regard was taken by “Viktor Shklovsky" With the publication of "Doom words" in the 1914 (Ahmadi, 1384: 39). Formalists examined the literary works without any background, and pay attention just to the text itself in literary criticism and believe that the literary work must be viewed in terms of its literary.
Defamiliarization is the main principle of the Russian formalism school which present to audience common things in an unfamiliar or strange way in order to enhance perception of the familiar. The first person who applied this concept comprehensively was "Shklovsky", who wrote in “art as technique”: “The purpose of art is to impart a sensation of things as they are perceived not as they are known". The technique of art is to make objects "strange or unfamiliar", to make forms difficult, to increase the difficulty and length of perception, because the process of perception in it is an aesthetic end and must be prolonged (Sojudi, 1380: 60).
Defamiliarization is a technique to create beauty and make new relations between objects and phenomena.  This technique takes place in two categories, musical and linguistic that they include all features of poetic language such as music, imagery, expressive features and languages and leads to the poetic's language become more recognition and prominence than prose (Hoseini, 1382: 79). Different species of defamiliarization such as deviation and synergy amazes the reader, and new emotions and thoughts reveal in his mind.
 
Deviation
Whenever a meaningful deviation from standard language norms and rules take place then deviation occur. Deviation process causes art ambiguity in the poetry of poets and the mind of audience in the faced with defamiliaristic try to order the elements of sentence and effort to understand the relationship between its elements and this delay/pause which happen to comprehend the poets, make reader more pleasure.
 
Synergy
Synergy unlike deviation isn't deviation of norm language, but additional language rules are applying, and thus it is naturally distinct from deviation aspect (Safavi, 1380: 50). The rule of synergies and the result of it (balance) first time were raised by Jacobson.
A significant portion of the construction of musical poetry is based on verbal repetition and balances. These repetitions are varied and include variety of levels. Sometimes this repetition is due to homophonic phonemes in a literary work; on the other hand it is due to repetition of consonants and vowels and sometimes due to repetition of a set of nominal, adjectival and adverbial, etc. words or groups or finally the repetition of a sentence throughout a poem in the level of bits and paragraph. The great and famous poets of this technique consider induction of secondary meaning and emphasis on subject matter. To dominate the Persian language features, they try to take advantage of language resources and to obtain their own style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • epetition
  • Formalism
  • Defamiliarization
  • poetry musical
  • Deviation
  • Synergy
  1. منابع

    1. ابتهاج، هوشنگ (سایه) (1372). سیاه مشق 4، تهران: زنده‌رود.
    2.  امین‌پور، قیصر (1372). آینه‌های ناگهان، تهران: نشر سراینده.
    3. انوشه، حسن (1381). فرهنگنامه ادبی فارسی، ج2، چ 2، تهران: انتشارات فرهنگ وارشاد اسلامی.
    4.  اوحدی مراغه‌ای (1340). دیوان، به اهتمام حمید سعادت، تهران: کاوه
    5. برهان‌الدین عطاءالله محمود، حسینی (1384). بدایع‌الصنایع، تصحیح رحیم مسلمانیان، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
    6. پورنامداریان، تقی (1374). سفر در مه، تهران زمستان.
    7. چنگیزیان، فاضل (۱۳۸۵). زندگی‌نامه مشهورترین شاعران ایران، تهران: سرچشمه.
    8.  حافظ، شمس‌الدین محمد (1389). دیوان، به تصحیح سید محمد راستگو، تهران: نشر نی.
    9.  حقوقی، محمد (1361). شعر زمان ما، تهران: کتاب زمان.
    10.  خاقانی، افضل‌الدّین بدیل‌بن علی (1373). دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
    11.  رادویانی، محمدبن عمر (1362). ترجمان‌البلاغه، به اهتمام احمد آتش، چ 2، تهران: اساطیر.
    12.  راستگو، سیدمحمد (1382). هنر سخن‌آرایی، تهران: سمت.
    13.  رامی، شرف‌الدین (1341). حقایق‌الحدایق، تصحیح محمد کاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
    14.  سعدی شیرازی (1361). بوستان، تصحیح یوسفی، تهران: خوارزمی.
    15. ـــــــــــــــ (1373). گلستان، تصحیح یوسفی، تهران: خوارزمی.
    16. ـــــــــــــــ (بی تا). غزلیات (بی تا) تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: اقبال.
    17. ــــــــــــــــ (بی تا). قصاید، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: اقبال
    18.  شریعت، محمدجواد (1361). سخنان پیر هرات، تهران: جیبی.
    19.  شاملو، احمد (1372). آیدا، درخت و خنجر و خاطره، تهران: مروارید.
    20. ـــــــــــــ (1371). باغ آینه، تهران: مروارید.
    21. ـــــــــــــ (1371). ابراهیم در آتش، تهران: نگاه-زمان.
    22. ــــــــــــــ (1372). هوای تازه، تهران: نگاه-زمان.
    23. شمیسا، سیروس (1368). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
    24.  شمس قیس رازی (1373). المعجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران فردوس.
    25. شمس فخری اصفهانی (1389). معیار جمالی، تصحیح یحیی کاردگر، تهران: کتابخانه، موزه و مرکزاسناد مجلس
    26.  شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). آیینه‌ای برای صداها، تهران: سخن.
    27. ــــــــــــــــــــــــــ (1370). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
    28. فرخزاد، فروغ (۱۳۹۲). مجموعه آثار، چ 1، تهران: نشر گل‌آذین.
    29.  گرکانی، شمس‌العلما (1377). ابدع‌البدایع، به اهتمام حسین جعفری، تبریز: احرار.
    30.  معلم، علی (1357). رجعت سرخ ستاره، تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی.
    31.  مزارعی، فخرالدین (1369). سرود آرزو، به کوشش اصغر دادبه، تهران: پاژنگ.
    32. مولوی، جلال‌الدین محمد (1363). کلیات شمس، تصحیح فروزانفر، 9مجلد، تهران: امیرکبیر
    33. ـــــــــــــــــــــــــ (1362). مثنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: توس.
    34. محبتی، مهدی (1380). بدیع نو، تهران: سخن.
    35.  نراقی، ملااحمد (بی تا). کتاب‌الخزائن، تصحیح حسن حسن‌زاده، کتاب‌فروشی علمیه.
    36.  نجف‌قلی میرزا (1362). دره نجفی، تصحیح حسین آهی، تهران: فروغی.
    37.  نشاط، سیدمحمود (بی تا). زیب سخن، تهران: شرکت سهامی کتب ایران.
    38. نصرالله منشی (۱۳۷۱). کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیر کبیر
    39.  واعظ کاشفی (1369). بدایع‌الافکار، ویراسته جلال‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
    40.  وطواط، رشید (1362). حدایق‌السحر، تصحیح اقبال، تهران: سنایی
    41.  وحیدیان کامیار، تقی (1379). بدیع از دیدگاه زیباشناسی، تهران: دوستان.
    42. همایی، جلال‌الدین (1361). فنون بلاعت، تهران: توس.